Postoliska kościół

Historia Kościoła w Postoliskach (I)

W czasach staropolskich

Parafia Postoliska na początku swoich dziejów znajdowała się na terenach peryferyjnych. Był to słabo zaludniony, leśny a nade wszystko biedny obszar pogranicza ziemi warszawskiej i nurskiej. Być może impulsem do powstania i wzrostu znaczenia samych Postolisk, na tyle, że wybudowano tutaj świątynię był fakt, że przechodziła tędy ważna droga prowadząca z Warszawy do Nura, Ciechanowca i dalej na Litwę.

Należy przyznać, że początki istnienia parafii są niejasne, dotychczasowe opracowania na ten temat często pozostają w sprzeczności z informacjami źródłowymi.

Fundatorzy pierwszej świątyni

Ze względu na to, iż w naszej części Mazowsza osadnictwo było późniejsze, w przeciągu XVI stulecia w samym jedynie dekanacie nurskim diecezji płockiej erygowano dziewięć nowych parafii w tym także tę w Postoliskach. Nic więc dziwnego, że pod koniec wieku, konkretnie w roku 1593, trzeba było wydzielić dla części tegoż obszaru nowy dekanat stanisławowski Anna Dunin-Wąsowiczowa, jako datę ustanowienia parafii w Postoliskach, podaje lata między 1531 a 1540 r.. Znajduje to odzwierciedlenie w informacjach zawartych w księgach parafialnych. Według nich w czerwcu 1540 r. dwóch braci ciotecznych: kanonik wileński i pułtuski Stanisław Dąbrówka oraz właściciel wioski, Andrzej Postolski, ufundowali w Postoliskach drewniany kościół.

Były to czasy w których większość tutejszych wiosek należała do drobnej szlachty. Inne zaś wchodziły w skład stołu królewskiego a tym samym podlegały władzy i opiece starosty kamienieckiego (nazwa od Kamieńczyka nad Bugiem). Lustracja dóbr królewskich z 1565 r. wspomina na przykład o sąsiedniej Postoliskom wiosce i folwarku. Mianowicie w tym starym dokumencie odnajdujemy przydatną informację o Chrzęsnem: „Grunt ma dobry, pole trójne włók wszystkich 17.1/2, między któremi jest wójtowskich włók 2, włók 1, którą nieboszczyk Król JegoMość stary Zygmunt na poświątne dał do Postolisk […]”. Wzmianka ta, sugeruje, że teren, na którym stanął drewniany kościół w Postoliskach należał wcześniej do Chrzęsnego.

Kilkanaście miejscowości

Adolf Pawiński w swoim opracowaniu wymienia wioski szlachty posiadającej, z parafii Postoliska podług stanu na 1578 r. Wiemy stąd, że w jej skład wchodziły miejscowości: Postoliska, Przekori, Mokrawiesz, Fiokali, Demynky, Jarzembya Ląka, Mentów, Volka Piotrowa, Równe, Wuiowka i Brzozowicza [pisownia oryginalna]. Na innych stronicach zostały wymienione miejscowości będące królewszczyznami np. Chrzęsne oraz wioski szlachty zagrodowej, np. Wólka Kozłowska, które także wchodziły w skład postoliskiej parafii. Chociaż trudno autorytatywnie wyrokować, którą z dat powstania parafii pw. Św. Stanisława Biskupa Męczennika – 1531 czy 1540 – powinniśmy się posługiwać, to na szczęście większych trudności nie nastręcza określenie przynależności parafii w kościelnym podziale terytorialnym.

W 1593 r. kościół postoliski został włączony do dekanatu stanisławowskiego, wcześniej wchodząc w skład wspomnianego dekanatu nurskiego. Tak jeden jak i drugi wchodziły w skład archidiakonatu pułtuskiego i diecezji płockiej. Dekanat stanisławowski składał się w owym czasie z probostw w Niegowie, Stanisławowie, Klembowie, Cygowie (dziś Poświętne), Pustelniku, Dąbrówce, Radzyminie, Kobyłce, Okuninie, Tarchominie, Kamionie, Wieliszewie, Postolisk, Chotomowie i Okuniewie.

Szwedzi rujnują Postoliska i okolice

W kolejnym stuleciu świątynia została gruntownie odmalowana. Prace te, sfinansował w 1633 r. Stefan Dobrogost Grzybowski starosta kamieniecki i warszawski, jednocześnie kasztelan lubelski. Grzybowski, wszechstronnie wykształcony m.in. w Bolonii i Padwie, to jeden z ważniejszych uczestników ówczesnego życia publicznego. Pełnił wiele godności, wielokrotnie uczestniczył w sejmach, najpierw jako poseł, później senator. W 1635 r. wybudowano dla niego na terenie parafii – w Chrzęsnem – istniejący do dziś pałac. Niestety, dla Rzeczypospolitej nastał czas okrutnych wojen W najstarszej zachowanej parafialnej księdze znajduje się wzmianka o złupieniu świątyni. Jej początek stanowi inwentarz z września 1657 r., w którym zapisano m.in.: „[…] co się tylko mogło i co się zachowało po srogim złupieniu i zrabowaniu kościoła i dostatków jego przez różne nieprzyjacioły w tem roku, jako przez Szwedów, Prusaków, Węgrów, Kozaków etc. Wiele się tego za wszelkim szczęściem i Łaską Bożą zachowało i dochowało […]”. Bez wątpienia nasza okolica boleśnie odczuła skutki „potopu szwedzkiego”. Doszczętnie zrujnowane zostały wtedy Tłuszcz, Sulejów i kościół w Klembowie.

Z powojennych ruin podnoszono się całe dziesięciolecia. Drugiej połowa XVII stulecia to czas, gdy tutejsza szlachta wspierała Dom Boży licznymi ofiarami. Prym wiedli kolejni przedstawiciele rodu Grzybowskich właścicieli Chrzęsnego, syn Stefana – Jan, starosta warszawski i kamieńczykowski, syn Jana – Stefan, stolnik nurski i syn Stefana II – Jan Wawrzyniec, starosta sulejowski. Znaczące dary ofiarowywali także Franciszek Willam, ekonom w Chrzęsnem wspólnie z żoną Krystyną.

Wraz z końcem stulecia przy kościele powstały dwie altarie. Pierwsza, pod wezwaniem Najświętszej Dziewicy Maryi ufundowana przez małżonków Grzybowskich, druga – Świętego Krzyża fundacji Stanisława Czosnowskiego, stolnika warszawskiego oraz jego żony, właścicieli Dębinek i Jarzębiej Łąki.

Opis Świątyni – przytułek przy Kościele

U schyłku stulecia, 20 marca roku 1699 świątynia w Postoliskach została konsekrowana przez biskupa płockiego Andrzeja Chryzostoma Załuskiego. Parafia liczyła sobie wtedy około 700 wiernych. W jej skład wchodziły wsie: Postoliska, Chrzęsne, Mokrawieś, Przykory, Dębinki, Jarzębia Łąka, Wólka Kozłowska, Kątniki Kurowie, Ołdacy, Stryikowie, Dzięcieli, Wólka Kurówka, Więckowizna kątnik w borze, Ołdakowizna w borze kątnik [pisownia oryginalna]. Interesujący opis świątyni zanotowano w wizytacji w 1763 r.: „[…] ten kościół gontami in Anno 1750 pobity, na wierzchu w pół kościoła jest kopuła drewniana stara, w niej sygnarek nad kopułą. Kościół w koło po bokach tarcicami obity i daszki w koło przy ścianach gontami pobite, przystosowane dla fali alby ściany nie gniły. Od dzwonnicy do kościoła jest postawiona kruchta do kościoła dla dziadów o dwóch daszkach, gontami pobita. Między daszkami rynna którą woda spada. Z kruchty są drzwi na biegunach któremi wchodzą do drzwi wielkich kościelnych. Druga kruchta małą od południa gontami pobita przez którą ludzie wchodzą do kościoła drzwiami bocznemi”. Co istotne, w XVIII stuleciu istniał przy postoliskiej świątyni przytułek, w którym znajdowało się kilkunastu ubogich starców. Został on ufundowany przez Annę Wolińską z Przykór, która na ten cel przeznaczyła należącą do niej dotychczasową karczmę.

Wielkie zmiany

Do końca istnienia I Rzeczpospolitej, obszar parafii Postoliska nie zmienił przynależności względem administracji państwowej. Po III rozbiorze Polski w 1795 r. Postoliska i okolice znalazły się w zaborze austriackim. W roku 1809 tereny te przyłączono do Księstwa Warszawskiego. Po jego likwidacji, weszły w skład Królestwa Polskiego, przynależąc administracyjnie do obwodu a potem powiatu stanisławowskiego.

Po ukształtowaniu gmin, większość parafii na czele z Postoliskami znalazła się w granicach gminy Międzyleś, niektóre wsie weszły w skład gmin Klembów, Zabrodzie i Strachówka. Zmiany następowały też w wieku w administracji kościelnej. Postoliska zostały włączone do archidiecezji warszawskiej, zmieniała się przynależność parafii do dekanatów, ostatecznie w II poł. XIX stulecia
weszła w skład dekanatu radzymińskiego.

Goniec tłuszczański
18 stycznia 2017

Więcej tego autora:

+ Nie ma komentarzy

Add yours

Zostaw komentarz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.