Listopadowe wspomnienie
Zbliżające się Święto Zmarłych to bardzo dobra okazja aby przypomnieć o tych których już między nami nie ma. W tym artykule chciałbym przybliżyć sylwetki osób związanych z gminą Klembów, które podczas II wojny światowej ryzykowały życie walcząc z okupantem. Nie zmieszczę notek biograficznych wszystkich o których chciałbym napisać. Jest również wielu których znam z nazwiska, ale nie wiem nic ponad to, są tacy o których nie wiem nic i to od Państwa zależy czy pamięć o Nich przetrwa.
Pochowani na cmentarzu w Klembowie:
Julian Baran – syn Jana i Józefy z Siwków, urodzony 30.12.1910 r. w Klembowie. Ślusarz, członek Związku Młodzieży Wiejskiej RP „Wici” i Polskiej Partii Socjalistycznej. Przewodniczący Stronnictwa Ludowego „Roch” w Klembowie i komendant Batalionów Chłopskich na gminę Klembów. 25.11.1943 roku został zatrzymany koło Tułu przez żandarmerię niemiecką z Radzymina i rozstrzelany w okolicznym lesie.
Stanisław Cholewiński – pochodził z Krzywicy, należał do BCh, był żołnierzem Oddziału Specjalnego. Zginął w sierpniu 1944 roku w miejscowości Pasek podczas przechodzenia frontu.
Józef Gołębiowski – urodzony 4.11.1921 roku w Ostrówku, syn Józefa i Lidii z d. Klementiewa. Żołnierz AK, posługiwał się pseudonimem „Ziutek”. W czasie okupacji dwór Gołębiowskich był jednym z miejsc w którym odbywały się odprawy sztabu AK „Rajski Ptak” – „Burak”, stanowił również punkt kontaktowy. „Ziutek” pełnił funkcje łącznika i kierownika punktu kontaktowego. Rodzina Gołębiowskich pomagała żydowskiej rodzinie Szlamków, która wyskoczyła z pociągu wiozącego ich do obozu śmierci w Treblince. „Ziutek” brał udział w Akcji „Burza” podczas zajmowania Tłuszcza. Zmarł 30 marca 2000 roku.
Marian Gorczyński – syn Franciszka i Marianny z Wyszyńskich, urodzony w 1912 r. w Czubajowiźnie. Członek BCh, sołtys wsi Krusze. Zginął 28 lipca 1944 r. podczas walki z Niemcami, którzy próbowali zarekwirować konie w Kruszu.
Stanisław Jeziorski – syn Antoniego i Marcjanny z Wawrów, pochodził z Wólki Kozłowskiej, mieszkał w Lipce. Żołnierz AK, zamordowany 15 lipca 1944 roku przez żandarmerię niemiecką w obławie przeprowadzonej po pacyfikacji posterunku ochrony kolei, której dokonały połączone siły BCh i AK. Miał 27 lat, osierocił żonę i dwójkę dzieci.
Wincenty Koskowski – syn Kazimierza i Marcjanny z Wilczyńskich, urodzony w Klembowie 1.04.1883 roku. Około 1905 r. w związku z rewolucyjnymi nastrojami wyjechał do USA, skąd powrócił w 1921 r. Od 1936 r. przez dwie kadencje pełnił obowiązki wójta gminy Klembów. W czasie okupacji czynnie zaangażował się w działalność konspiracyjną działając zarówno w ZWZ/AK jak i w BCh. W 1940 r. został zastępcą przewodniczącego kierownictwa powiatowego „Roch”. Wraz dziewięcioma innymi osobami (min.: ze swym zięciem Stanisławem Roguskim) został zamordowany przez Niemców 28.08.1944 r. w Aleksandrowie k. Radzymina.

Bohdan Krauze – syn Jana i Pelagii, urodzony około 1900 roku. Pracownik Ośrodka Zdrowia przy ul. Grochowskiej w Warszawie, mieszkał przy ul. Podskarbińskiej. Jego mieszkanie wykorzystywane było do pracy konspiracyjnej. Aresztowany w pracy, podejrzewany o działalność podziemną, osadzony na Pawiaku gdzie został zamordowany 26 maja 1943 roku. Kochał Klembów, miał tu rodzinę do której często przyjeżdżał. U matki Pelagii spędzał wakacje razem z żoną Ireną i dziećmi: Wiktorem, Janem i Waldemarem. Na cmentarzu w Klembowie znajduje się jego symboliczny nagrobek.

Stanisław Kurek – syn Jana i Marianny z Chacińskich, urodzony 4.05.1909 r. w Lipce. Absolwent I Miejskiej Szkoły Rzemieślniczej im. M. Konarskiego w Warszawie. Żołnierz ZWZ, następnie AK, posługiwał się pseudonimem „Tryc”. Zamordowany 15 lipca 1944 r. w Lipce przez żandarmerię niemiecką w obławie na żołnierzy polskiej konspiracji, którzy poprzedniej nocy spacyfikowali oddział ochrony kolei mieszczący się w pobliskich Wycinkach. Osierocił żonę i czwórkę dzieci.
Leon Milewicz – ksiądz, urodzony 17.06.1903 roku. Święcenia otrzymał w 1933 roku. Posługę pełnił min.: Kutnie, Warszawie, Wołominie, ostatnią jego parafią był Klembów. W 1939 roku został mianowany kapelanem rezerwy Wojska Polskiego. Nauczyciel religii w Ostrówku, potrafił grać na skrzypcach i pięknie śpiewać. Związany z AK, doczekał końca okupacji niemieckiej. Zastrzelony 15.12.1944 roku przy torze kolejowym, nieopodal starej stacji w Klembowie. Wracał z Tłuszcza, gdzie mieszkała jego siostra, którą się opiekował.

Józef Młyński – urodzony 16.11.1888 w podkrakowskim Mietniowie, syn Wojciecha i Marii z Kurków. Bohater walk o niepodległość Polski, kawaler Orderu Virtuti Militari, który otrzymał za bohaterską postawę podczas bitwy pod Kościuchnówką, nauczyciel w Tule i Ostrówku. W trakcie II wojny światowej działał w AK i Tajnej Organizacji Nauczycielskiej, posługiwał się pseudonimem „Piłsudczyk”. W jego domu mieściła się Konspiracyjna Szkoła Podchorążych AK (wykładali w niej nauczyciele z gminy Klembów: Zygmunt Woliński ps. „Brodnica” z Dobczyna i Stanisław Zagórski ps. „Słowak” z Krusza). W domu „Piłsudczyka” odbywały się także odprawy sztabu obwodu. Skrytobójczo zamordowany w ostatnich dniach listopada 1944 roku, jego ciało odnaleziono dopiero późną wiosną następnego roku koło tzw.: górek tuleńskich.
Łukasz Stanisław Okulski – syn Aleksandra i Aleksandry z Sasinów, urodzony 24.12.1910 r. w Roszczepie. Od maja 1940 r. wchodził w skład kierownictwa powiatowego Stronnictwa Ludowego „Roch”. Od połowy 1941 r. wszedł w skład komendy powiatowej Batalionów Chłopskich w której pełnił funkcję zastępcy komendanta i szefa organizacyjnego, posługiwał się pseudonimem „Turski”. Wziął udział w akcji „Burza” wraz z dwudziestoosobowym oddziałem BCh. Zmarł 8.06.1958 r.
Adela Rybak – córka Stanisława i Wacławy z Sadowskich, małżonków Szczygłów, urodzona 4.04.1922 r. w Warszawie. Od grudnia 1939 r. łączniczka Komendy Powiatowej Tajnej Organizacji Wojskowej, po wcieleniu TOW do AK dalej aktywnie działała w ramach organizacji. Posługiwała się pseudonimami „Śmigła” i „Franuś”. Od 1943 r. łączniczka działającej min.: w naszej gminie Grupy Ochrony Sztabu pod dowództwem „Ranczera” i „Ćwika”. Na początku marca 1944 r. podczas obławy w Ostrówku Niemcy spalili jej rodzinny dom i zamordowali macierzystych dziadków. Po wojnie pracowała min.: w Polskiej Agencji Prasowej w Warszawie. Zmarła 8.06.2002 r.
Cmentarz w Lipce:

Jan Klimkiewicz – syn Józefa i Józefy z Ambroszkiewiczów, urodzony 9.09.1915 roku w m. Ługa w Rosji. Przed wojną służył w 1 Pułku Lotniczym. W czasie kampanii wrześniowej był podoficerem pomiarowym w Brygadzie Pościgowej, brał udział w obronie Warszawy. Po klęsce wrześniowej przeszedł do konspiracji, zaangażował się w działalność Tajnej Organizacji Wojskowej, następnie w AK, przybrał pseudonim „Ostrowski”. Mieszkał w Ostrówku, w jego rodzinnym domu przechowywano broń, odbywały się w nim również odprawy sztabu obwodu AK „Rajski Ptak” – „Burak”. Był dowódcą plutonu AK w skład którego wchodzili żołnierze z Ostrówka i pobliskich miejscowości. Na początku kwietnia 1944 roku wziął udział w jednej z największych akcji dywersyjnych wykonanych w „Rajskim-Ptaku” – wysadzeniu pod Urlami pociągu z żołnierzami niemieckimi. Brał udział w akcji „Burza”. Po wojnie uniknął aresztowania zgłaszając się do LWP, w którym służył do 1953 r. Został wyrzucony z wojska gdy wyszła na jaw jego akowska przeszłość. Zginął tragicznie w Warszawie, potrącony na przejściu dla pieszych, 31.08.1999 roku.

Franciszek Kurek – urodził się 26.09.1915 roku w Lipce, w rodzinie Jana i Marianny z Chacińskich. Przed wojną pracował w Polskich Zakładach Inżynieryjnych w Warszawie. Od grudnia 1940 roku działał w ZWZ, następnie w AK, posługiwał się pseudonimem „Dynamo”. Prowadząc w Ostrówku warsztat ślusarski pełnił funkcję rusznikarza – zajmował się naprawą broni oraz przygotowywaniem materiałów wybuchowych. W swoim domu i warsztacie przechowywał część broni oddziału dowodzonego początkowo przez Józefa Szymczaka, następnie przez Jana Klimkiewicza. Brał udział w akcjach dywersyjnych i przyjmowaniu zrzutów broni. Na przełomie lipca i sierpnia 1944 r. wziął udział w akcji „Burza” podczas zajmowania Tłuszcza. 18 sierpnia został aresztowany przez NKWD i przewieziony do obozu filtracyjnego na Majdanku, skąd został wcielony do Ludowego Wojska Polskiego. Po wojnie w dalszym ciągu prowadził warsztat ślusarski, zmarł 11.04.1993 roku w Ostrówku.

Józef Wojdyna – urodził się 4.03.1927 r. w Lipce-Ostrówku, w rodzinie Jana i Heleny z Górskich. W lipcu 1942 r. został przyjęty w szeregi AK przez swojego nauczyciela Józefa Szymczaka. Posługiwał się pseudonimem „Józek”. W konspiracji pełnił funkcję łącznika i wywiadowcy. Będąc uczniem szkoły ślusarsko-mechanicznej prowadził w domu niewielki warsztat ślusarski, w którym dokonywał drobnych napraw. Po wojnie pracował między innymi w urzędzie gminy Klembów i prezydium powiatowej rady narodowej w Wołominie, był także prezesem Polskiego Stronnictwa Ludowego w Klembowie. W 1976 roku, na założycielskim spotkaniu klembowskiego koła ZBoWiD, został wybrany jego prezesem. W 2005 r. został mianowany porucznikiem, był wielokrotnie odznaczany, w tym Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 21.11.2014 r.
Inne miejsca pochówków:
Maria Didyk – urodzona w 1912 roku, córka Jana i Karoliny Kułak, małżonków Szostaków, siostra Edmunda i Emila ps. „Szymański”, żona Marcina Didyka. W trakcie okupacji dołączyła do Tajnej Organizacji Wojskowej, pracowała jako nauczycielka w Ostrówku, prowadziła tajne komplety. Była komendantką Wojskowej Służby Kobiet w sztabie Ośrodka II AK – Tłuszcz. Posługiwała się pseudonimem „Grażyna”. Jako jedna z siedmiu kobiet w obwodzie AK „Rajski Ptak” – „Burak” została awansowana na podporucznika AK. Po wojnie uczyła języka polskiego i rysunku w szkole podstawowej w Ostrówku. Zmarła w Warszawie w 1989 r.

Zdzisław Dytnerski – syn Jana i Elżbiety z Siejanowskich, urodzony 28.08.1912 roku w Starej Wsi, parafii Siennica. W 1932 roku ukończył seminarium nauczycielskie w Siennicy, rok później został powołany do wojska. Podczas wojny obronnej 1939 roku, w stopniu podporucznika, dowodził plutonem. Walczył min.: w rejonie Siedlec, Łukowa, Chełma. Od grudnia 1939 roku działał na rzecz tworzenia struktur Tajnej Organizacji Wojskowej w Ostrówku gdzie był nauczycielem. Po scaleniu TOW z AK był dowódcą wywiadu Obwodu „Rajski Ptak” – „Burak” Do lipca 1943 roku był także zastępcą dowódcy kwatermistrzostwa. Posługiwał się pseudonimem „Rylski”. Wraz z kolejarzami prowadził sabotaż na kolei, w wyniku którego uszkodzono bądź zniszczono 26 parowozów. W sierpniu 1944 roku został aresztowany przez NKWD i przewieziony do obozu filtracyjnego na Majdanku, skąd został wywieziony do ZSRR. Uwięziony był w obozach w Riazaniu i Bogorodskoje. Do Polski powrócił w listopadzie 1947 roku. W późniejszych latach ukończył studia na Uniwersytecie Warszawskim, udzielał się w organizacjach działających na rzecz osób niepełnosprawnych, takich jak: Polski Związek Niewidomych czy Towarzystwo Walki z Kalectwem. Przez wiele lat pracował w Ministerstwie Zdrowia. Na chrzcie otrzymał dwa imiona: Augustyn Zdzisław, ale posługiwał się tylko drugim imieniem, które widnieje także na jego nagrobku. Zmarł 1 grudnia 1977 roku, spoczywa na cmentarzu w Ząbkach.

Stanisław Gajowniczek – urodzony 2 lipca 1905 r. w Latowiczu, w rodzinie Józefa i Anny Stosio. W latach 1927-1928 służył w szkole podchorążych rezerwy piechoty w Tomaszowie Mazowieckim. W latach 1929-32 był kierownikiem szkoły podstawowej w Kozłach. W 1938 r. został dyrektorem nowopowstałej szkoły w Ostrówku. Wziął udział w kampanii wrześniowej w 116 pułku piechoty jako dowódca 4 kompanii, raniony k. Włodawy. Po przegranej wojnie obronnej powrócił do Ostrówka i ponownie objął kierownictwo szkoły. Prowadził tajne komplety, był przewodniczącym Tajnej Organizacji Nauczycielskiej w całym powiecie radzymińskim. Od 1941 do 1943 r. działał w Tajnej Organizacji Wojskowej, która weszła w struktury AK. Posługiwał się pseudonimem „Radomski”. Do października 1943 r. był dowódcą „Radzymińskiej Dywersji”. Od stycznia 1944 r. wszedł w skład komitetu redakcyjnego „Tygodnika Informacyjnego” redagowanego w Czubajowiźnie, w którym działał do lipca tego samego roku. Po wojnie opuścił Ostrówek, pracował w Ministerstwie Oświaty. Zmarł 23.03.1993 roku, został pochowany na cmentarzu wojskowym w Warszawie.
Adam Jan Giedroyć – syn Adama i Teodory z Daszkiewiczów, urodzony około 1904 roku w Targowej na Kaukazie. Po powrocie do Polski zamieszkał w Tłuszczu gdzie otworzył sklep. Udzielał się społecznie, był członkiem Ligi Morskiej i Kolonialnej. 2 marca 1930 roku poślubił w Klembowie, pochodzącą ze Lwowa, nauczycielkę szkoły w Lipce – Katarzynę Procajło. Józef Wojdyna w swych wspomnieniach zapisał, że Adam Giedroyć był wielkim patriotą i sprawnym organizatorem życia kulturalnego. W kolejne rocznice wymarszu I Kompanii Kadrowej z Krakowa i Bitwy Warszawskiej organizował w Ostrówku uroczystości upamiętniające te wydarzenia. We wrześniu 1939 roku wyruszył do Warszawy by bronić jej przed niemieckim najeźdźcą i zaginął bez wieści.

Józef Szymczak – urodził się 30.03.1910 roku w Człuchowie (lub w Riemke, w Niemczech), syn Stanisława i Marianny Skowroń. W wojsku służył od października 1931 roku, w 1938 r. został mianowany porucznikiem. W 1939 r. ukończył Wyższy Kurs Nauczycielski w Warszawie. Brał udział w kampanii wrześniowej, pod Kraśnikiem dostał się do niewoli niemieckiej z której zbiegł do Warszawy. W czasie okupacji mieszkał w Ostrówku, gdzie pracował jako nauczyciel. Od 1940 roku prowadził i organizował tajne nauczanie. Jako konspirator angażował się w Tajnej Organizacji Wojskowej, następnie w AK, posługiwał się pseudonimem “Babinicz”. Mieszkał w willi Wacława Lachmana (konspiracyjna nazwa – “Deptak”) razem z braćmi: Stefanem ps. “Belzebub” i Mieczysławem ps. “Podbipięta”. Od 15 do 28.02.1942 r. pełnił obowiązki dowódcy Obwodu AK „Rajski Ptak”, do października 1943 roku był zastępcą i adiutantem Komendanta Obwodu oraz szefem oddziału organizacyjno-personalnego. 11 listopada 1943 został awansowany do stopnia kapitana. Zdekonspirowany i zagrożony aresztowaniem został przeniesiony do innego obwodu AK. Po wojnie objął stanowisko inspektora szkolnego, które piastował przez dłuższy czas pomimo tego, że nie był mile widziany przez ówczesne władze. W latach 1959-1970 był dyrektorem Zasadniczej Szkoły Zawodowej w Człuchowie. Zmarł 30.01.1973 roku, spoczywa na cmentarzu w Człuchowie.
Stanisław Zagórski – urodzony około 1919 roku w Wyszkowie. Żołnierz Armii Krajowej, podporucznik, posługiwał się pseudonimem „Słowak”. Do lata 1943 roku był adiutantem komendanta Ośrodka II – Tłuszcz, prawdopodobnie mieszkał w Jasienicy. Instruktor w Konspiracyjnej Szkole Podchorążych mieszczącej się w domu Józefa Młyńskiego w Tule. Nie ma dokładnych informacji o tym gdzie pracował w trakcie okupacji, możliwe, że był nauczycielem w Kruszu (nie jest to potwierdzone). W latach 1952-1954 był kierownikiem szkoły w Kruszu, następnie do 1958 roku kierownikiem szkoły w Lucynowie. Zmarł 26 czerwca 1959 roku, został pochowany na cmentarzu w Niegowie.
Niech odpoczywają w pokoju i niech pamięć o Nich nigdy nie zginie!
Serdecznie dziękuję wszystkim osobom które przekazanymi informacjami i zdjęciami przyczyniły się do powstania tego artykułu, Paniom: Hannie Bednarczyk, Mai Krauze, Barbarze Marczewskiej, Janinie Przyłuckiej i Małgorzacie Stępień oraz Panom: Tadeuszowi Bulikowi, Tomaszowi Gołębiowskiemu, Stanisławowi Jachacemu, Maciejowi Marczewskiemu, Michałowi Marczewskiemu i Stanisławowi Matakowi.
Wykaz źródeł
-
- Chojnacki Mieczysław, Radzymińscy żołnierze Armii Krajowej
- Chojnacki Mieczysław, Lewicki Jerzy, Ich znakiem był Rajski Ptak
- Chojnacki Mieczysław, Stryjek Jarosław, Armia Krajowa w dokumentach
- Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. I.482.37-2737, VM
- Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. TAP 1420_69_31
- Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. TAP 1645_79_95
- Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. TAP 1655_80_530
- Drożdż Henryk, Gdy wiatr żagle rwał, a On przy nas stał…
- Drzewiecki Zbigniew, Cmentarz w Klembowie
- Gołębiowski Tomasz, Ich życie
- Gotowiec Eugeniusz, Bataliony Chłopskie na terenie pow. radzymińskiego 1939-1944
- Grzybowski Stanisław, Nadzieja z tamtych lat
- Kielak Stanisław, Obwód AK Rajski Ptak-Burak
- Księgi metrykalne parafii Klembów
- Między Rządzą i Cienką, 2016_04, Śp. Wincenty Koskowski – pamiętajmy!
- Stępień Małgorzata, More Maiorum, 2020_03, Zdzisław Dytnerski: nauczyciel, strzelec, akowiec
- Przybysz Kazimierz, Konspiracyjny Ruch Ludowy na Mazowszu 1939-1945
- Relacja pisemna Mai Krauze
- Relacja pisemna Stanisławy Sawickiej
- Relacja pisemna Małgorzaty Stępień
- Relacja ustna Hanny Bednarczyk
- Relacja ustna Tadeusza Bulika
- Relacja ustna Tomasza Gołębiowskiego
- Relacja ustna i pisemna Stanisława Jachacego
- Relacja ustna Czesławy Kurek
- Relacja ustna Barbary Marczewskiej
- Relacja ustna Stanisława Mataka
- Relacja ustna Janiny Przyłuckiej
- Stradowska Anna, Między Rządzą i Cienką, 2018_04, Od 100 lat w Ostrówku – rodzinne historie
- Strona internetowa szkoły w Kozłach (dostęp 15.10.2020), https://spkozly.edupage.org/about/?subpage=1
- Strona internetowa szkoły w Lucynowie (dostęp 15.10.2020), https://splucynow.edupage.org/a/historia-szkoly
- Widlicki Jan, 79 pp Strzelców Słonimskich
- Wojtkowska Anna, Za bramą wiecznego spokoju
- Wspomnienia Józefa Wojdyny
- www.dawny.pl/oddzial-ligi-morskiej-i-kolonialnej-w-tluszczu/ (dostęp 15.10.2020)
- www.straty.pl
994 odsłon, 1 odsłon dzisiaj
