W XVIII w. przybyła do Polski niemiecka rodzina Schubertów. Osiedliła się w podwarszawskiej wsi Ząbki, wówczas małej wiosce położonej wśród rozległych lasów i bagien. Tutaj Schubertowie nabyli działkę ziemi i prowadzili gospodarstwo rolne. Szybko spolonizowali się, zmienili pisownię nazwiska na Szubert. Bogumił Szubert polubił pannę Rudnicką, która w 1787 roku urodziła syna Michała. Chłopiec od dzieciństwa wykazywał zainteresowania przyrodnicze, z zapałem pomagał ojcu w prowadzeniu gospodarstwa, penetrował okoliczne lasy w poszukiwaniu różnych gatunków drzew i roślin.
Wysłany na naukę do jednego z liceów warszawskich, ukończył je i 4 kwietnia 1809 został jego nauczycielem. Pracował w nim bardzo krótko, bowiem już 22 wrzenia tegoż roku został skierowany na studia do Paryża, wówczas stolicy napoleońskiej Europy. Fundatorem stypendium naukowego był rząd Księstwa Warszawskiego, powstałego dwa lata wcześniej miniaturowego państewka polskiego, utworzonego przez cesarza Francuzów.
W Paryżu Szubert studiował na wydziale filozoficznym sławnej Sorbony, specjalizował się w botanice. Jego nauczycielami byli znani profesorowie Mirbel, Desfontaine i Jussieu. Szczególnie umiłował go sobie Mirbel. Spotykał się z nim często poza uczelnią, udzielał mu wielu rad i wskazówek, wciągnął do współpracy przy wydawaniu monumentalnego atlasu roślin Elemens de psysiologie vegetale et de botanique, opublikowanego w 1815 roku, w czasie słynnych stu dni Napoleona po powrocie z wygnania na Elbę i odzyskaniu władzy, a potem klęsce pod Waterloo. Szubert wykonał szereg tablic i rysunków do tego dzieła. Mirbel w rewanżu jedną z roślin nazwał Schubertia.
Sekretarz Francuskiej Akademii Nauk, Cuvier pisał: Mirbel zajmował się badaniami budowy owocowania roślinnego, pracę tę podzielał Szubert, przez rząd Księstwa Warszawskiego wysłany do Francji dla wykształcenia się w botanice, której nauczać miał Polaków (…) Dwaj ci botanicy badali wszystkie rodzaje drzew z rodziny szpilkowej czyli szyszkowej, jednej z najważniejszych do poznania, z powodu wyjątkowego ich znaczenia, ogromnej wysokości i rozległego użytku (dla gospodarki): cedru, modrzewia, sosny, jodły, tuji, cyprysu, cisu, jałowca itp.. Dotąd botanicy uważali te drzewa za skrytopłciowe, Mirbel i Szubert wyprowadzili ich z tego błędu, udowodnili, że są one jawnopłciowe.
Szubert wrócił do Warszawy we wrzeniu 1813 roku, po klęsce Napoleona w Rosji, w okresie zajmowania ziem Księstwa Warszawskiego przez zwycięską armię feldmarszałka Michaiła Kutuzowa. W okresie studiów paryskich i współpracy naukowej z Mirbelem zebrał imponujący zielnik, obejmujący 7 tysięcy gatunków roślin, które szczegółowo scharakteryzował i opisał. W Warszawie wykładał leśnictwo w szkole prawa i administracji, a od wrzenia 1814 r. także botanikę w liceum. Od 1815 r. prowadził ponadto publiczne wykłady z zakresu tych przedmiotów, przyciągał na nie dość szeroką publiczność. 5 marca 1816 r. objął nadzór nad ogrodem botanicznym koło Pałacu Kazimierzowskiego, wchodzącego dziś w skład zespołu gmachów Uniwersytetu Warszawskiego. W rok później został ponadto profesorem botaniki i leśnictwa w powstającym Uniwersytecie Warszawskim, wkrótce później profesorem leśnictwa w nowo powstałej szkole leśnictwa w Warszawie.
Na Uniwersytecie objął wkrótce dziekanat wydziału matematyczno-fizycznego, otrzymał nominację na członka komisji egzaminacyjnej tejże uczelni, w 1816 r. został członkiem Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Mając zaledwie 31 lat był już doktorem filozofii, profesorem kilku szkół i uczelni, dziekanem na uniwersytecie. Największa aktywność naukowa i pedagogiczna Szuberta przypadła na czasy Królestwa Polskiego, minipaństewka utworzonego na mocy uchwał kongresu wiedeńskiego 1815 r. Początki panowania w nim cara Aleksandra I przebiegały pod znakiem daleko posuniętego liberalizmu. Polacy otrzymali dość liberalną konstytucję, mieli własny parlament, rząd, namiestnika, administrację, wojsko i szkolnictwo. W latach 1815-1830 nastąpił znaczny rozwój gospodarczy i kulturalny Królestwa Polskiego, powstało wiele nowych szkół i uczelni. Jednak już w 1822 i 1823 r. władze carskie odstąpiły od polityki liberalnej i zaostrzyły kurs polityczny. Łamanie konstytucji przez carski aparat doprowadziło niebawem do wybuchu powstania listopadowego w 1830 r.
Tymczasem Szubert w 1825 r. został dyrektorem ogrodu botanicznego, który organizował już od 1818 r. Na początku swego istnienia było w nim aż 10 tys. różnych roślin. Ogród przy ówczesnej Alei Belwederskiej (dziś Aleje Ujazdowskie) funkcjonuje do czasów dzisiejszych, pełni też rolę placówki naukowej. Znający dobrze Szuberta ksiądz J.W. pisał na łamach Biblioteki Warszawskiej (nr 1 z 1861 r.) w artykule poświęconym jego pamięci: Widzim go jeszcze krzątającego się wśród przedziwnej rozmaitości roślin, sprawdzającego ich nazwy, porządkującego je i zwracającego uwagę ogrodnikom, jeśli dostrzegł jakie uchybienie. Owej to czujności, owemu Szuberta zajęciu ogrodem, należy osobliwie przyznać stan świetny ogrodu, mogącego się mierzyć bogactwem i porządkiem z pierwszymi takimiż zakładami zagranicznymi.
Najbliższym współpracownikiem Szuberta w ogrodzie był prof. Ginter. Obaj oni wykształcili wielu wybitnych później ogrodników polskich. Szubert wraz ze swymi studentami spenetrował dokładnie okolice Warszawy, szukając o opisując różne rodzaje drzew i roślin. Szczególnie interesował się dziko rosnącymi roślinami o właściwościach leczniczych.
Najchętniej przybywał do rodzinnych Ząbek i badał lasy w kierunku Zielonki. Z racji zasług dla medycyny został w 1832 r. członkiem Rady Lekarskiej, a w 1836 r. społecznym (pracował bezpłatnie) profesorem szkoły farmaceutycznej. Propagował stosowanie w medycynie leków homeopatycznych, był w tym zakresie jednym z pionierów w Polsce. Od 1835 r. sprawował jeszcze nadzór nad Ogrodem Saskim.
Ten tytan pracy stale też pisał i publikował rozprawy naukowe, a również prace popularnonaukowe zamieszczone na łamach gazet i czasopism. Do najbardziej znanych jego dzieł należą: Monografia sosny pospolitej (1820), Spis roślin ogrodu botanicznego królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego (1820, 1824, zamieścił w nim również rośliny rosnące w okolicach Warszawy), Monografia bzu pospolitego w: Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk, t. XV, 1823, Rozprawa o składzie nasienia, tamże, t. XVII, 1824, Opisanie drzew i krzewów Królestwa Polskiego (1827). Ten pionier mikroskopowej anatomii roślin i autor pierwszego polskiego podręcznika botaniki leśnej był dostrzegany także za granicą. Został m.in. przyjęty w poczet członków Towarzystwa Ogrodniczego w Londynie, jeden z gatunków drzew szyszkowych w Ameryce nazwano Szubertia disticha.
W końcu 1844 r. zapracowany Szubert przeszedł na zasłużoną emeryturę i osiadł w Płocku. Nie przerwał jednak działalności naukowej, pisywał artykuły do czasopism i prasy. Zmarł w Płocku 5 maja 1860 r. w wieku 73 lat. Wybitny ten ząbkowianin nie ma dotąd ulicy swego imienia w rodzinnym mieście.
Wieści Podwarszawskie
nr 30/2000
+ There are no comments
Add yours