Nasz region w źródłach dziejowych Polski XVI w.

Parafia Klembów

Parafia Klembów obejmowała w XVI wieku następujące miejscowości: Klembów, Szczepanek, Międzylesie, Jasienicę, Łysobyki, Jaźwie, Cisie, Miąse, Lipkę, przedmiecie Radzymina, Łosie, Kraszewo, Dobczyn, Dybów, Czarną, Mokre, Rżyska (Rziska), Rudę, Trzcianę i Radzymin Kauczkie (?). Parafia ta należy do najstarszych w regionie. Już przed 1075 r. należała do arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, następnie przeszła do diecezji płockiej.

Klembów w XVI w. był sporą wsią. Z miejscowości tej wywodzi się ród Klembowskich (Kłębowskich). Z biegiem lat podzielił się na dwie linie, mające dwa herby: Jastrzębiec i Roch. W 1581 r. Klembów dziedziczyli po przodkach Piotr, Grzegorz i Mikołaj Klembowscy. Także druga linia rodu miała tu swoje działy.

Niewielki Szczepanek (dwa łany) był własnością Stanisława Klembowskiego, a jeszcze mniejsze Międzylesie (jeden łan) – Floriana Klembowskiego. Większa była Jasienica, obejmująca 4,5 łanu zagospodarowanej ziemi. Połowę tego obszaru miał Stanisław Klembowski, syn Jana, drugą połowę – Stanisław i Paweł Czosnowscy, synowie sędziego ziemskiego zakroczymskiego, także Stanisława. Ród ten wywodził się z Czosnowa, miejscowości leżącej na zachodnim brzegu Wisły, niemal naprzeciw Nowego Dworu Mazowieckiego. Szeroko rozgałęziony i liczny, miał majątki rozrzucone po całym Mazowszu, w tym w kilku miejscowościach naszego regionu (Dębinki, Lipiny pod Wołominem, Tuł, Jawie, Szczepanek, Okuniew, Miąse, Wola Rasztowska). Klembowscy i Czosnowscy nie doszli nigdy do wyższych urzędów, byli do najwyżej stolnikami, podczaszymi czy łowczymi.

Małe Łysobyki (dwa łany) miał Stanisław Klembowski. Równie niewielkie Jaźwie (dwa łany) było własnością aż trzech dziedziców: Stanisława i Jana Klembowskich oraz Andrzeja Biedrzyckiego herbu Rawicz. Był to mało znaczący ród. Jedynym wybitniejszym jego przedstawicielem był krewny Andrzeja Jan, doktor medycyny i sekretarz króla Stefana Batorego. Niewielkie Cisie stanowiło własność szlachecką, nie wiemy jednak czyją. Spore Miąse (cztery łany) należało do Stanisława Klembowskiego, znacznie większa Lipka (osiem łanów, tj. czterokrotnie więcej niż Wołomin) – Jana Klembowskiego, syna Andrzeja. Obejmujące pięć łanów przedmieście Radzymina stanowiło własność kilku czy kilkunastu mieszkańców miasta.

Podobne rozmiary miała wieś Łosie, własność Małgorzaty, wdowy po Piotrze Łoskim. Pani ta miała także Rudę i część Ryni. Rynia była wówczas nieco większa od Wołomina (2,5 łanu). Podzielona została na kilka części. Zofia, wdowa po Albercie Ryńskim, miała pół, za rodzina Dybowskich – około jednego łana. Dybowscy wywodzili się z Dybowa. Jedna z ich linii dziedziczyła na Dybowie i Mokrem, przejściowo miała też Czarną. Piastowała różne, niższe urzędy w ziemi warszawskiej. Dotrwała prawdopodobnie aż do naszych czasów. Wiadomo, że w połowie XIX w. była dość liczna i w 1845 oraz 1863 r. udowodniła swoje szlachectwo rosyjskim urzędom w Królestwie Polskim.

Rozległe Kraszewo (siedem łanów) dziedziczyła Anna, wdowa po Stanisławie Łoskim. Nieco większy Dobczyn (osiem łanów) stanowił własność Alberta Łoskiego, potomka Stanisława. Kauczkie Radzymin, zapewne dziś część miasta, obejmowało 3,5 łanów zagospodarowanych przez mieszczan. Wspomniany już Dybów był podzielony między Kaspra i Krzysztofa Dybowskich (2,5 łanu), Jana, syna Stanisława Dybowskiego (1,25 łanu) i niewielki dział Jana Suski.

Dwukrotnie większa wtedy od Wołomina (cztery łany) wieś Czarna była podzielona po połowie między Andrzeja Łoskiego i jego braci, synów Piotra oraz Jana Dybowskiego, syna Stanisława. Kasper Dybowski był z kolei właścicielem maleńkich Rżysk. Dość rozległe Mokre (pięć łanów) dzierżył Jan Dybowski, syn Krzysztofa. Wieś Rudę miała Katarzyna Łoska, wdowa po Piotrze. Wymieniona w dokumencie wieś Trzciana stanowi dla nas niewiadomą.

Parafia Cygów

W XVI w. parafia ta obejmowała następujące miejscowości: Cygów, Wolę Cygowską, Retków, Mleczankę (?), Turze, Ręczaje, Kolno, Grabie, Dąbrowicę i Tuł. Cygów stanowił wówczas własność kościelną, zarządzaną przez miejscowego plebana, Alberta. Wola Cygowska była małą wioską, obejmującą dwa łany ziemi.

Właścicielem jej był Stanisław Skulski herbu Rogala, wywodzący swój ród z ziemi mazowieckiej. Dziedzic ten posiadał również dość rozległy Retków (9 łanów) oraz Turze (5 łanów). Mleczanka obejmowała 3,5 łanów ziemi. Tutaj dziedzicem był niższy urzędnik liwski Andrzej Ossowiński. Ród ten nie jest wzmiankowany w Herbarzu polskim Kaspra Niesieckiego. Prawdopodobnie wywodził się z Ossowa.

Ręczaje obejmowały wówczas cztery łany zagospodarowanej ziemi, tj. dwukrotnie więcej niż ówczesny Wołomin. Właścicielami byli Albin i Jan Ręczajscy herbu Rogala, wywodzący swój ród z tej miejscowości. Najbardziej znanym Ręczajskim był wówczas Wojciech, kasztelan warszawski, starosta dorpacki (dziś Tartu w Estonii) i kowalski (Kowel na Wołyniu), zasłużony żołnierzy w wojnach moskiewskich króla Stefana Batorego. Grabie i Kolno miały po trzy łany ziemi. Dokument nie wymienia ich właścicieli. W Dąbrowicy niewielkie działy mieli Andrzej Czosnowski z Jasienicy, Jan Czaplicki i Jan Karwowski. Niewielki Tuł (1,5 łanu) był własnością Stanisława Cieciszowskiego herbu Kolumna, żonatego ze starościanką garwolińską Aurelią z Czosnowskich. Cieciszowscy byli starym, dość znanym rodem mazowieckim.

Cała parafia Cygów miała wówczas od 500 do 600 mieszkańców.

Wieści Podwarszawskie
nr 21/1999