Dokumenta parafialne bywają niekiedy ważnem źródłem dla monografiji badań dziejowych; tem przekonaniem powodowani, zamierzamy w miarę możności ujawniać ich istnienie i podawać treść, choćby sposobem krótkich wzmianek. Zwracamy się do Szanownych naszych Duchownych, zawiadujących parafiami, i wogóle do ludzi dla których drogocenne zabytki dziejowe obojętnemi nie są — z prośbą o dostarczanie nam stosownych materyałów, abyśmy mogli nowy ten dział, rozpoczynający się obecnie wzmianką o parafii Cygów, jak najpożyteczniej rozwinąć.
Dyecezya Płocka rozciągała się dawniej aż pod Warszawę tak, iż nawet Praga do niej należała, w tym więc czasie i parafia Cygów, w dzisiejszej Archidyeoezyi Warszawskiej położona, część jej stanowiła. Według oryginalnej pergaminowej erekcyi, parafia ta założoną została r. 1527 przez Rafała Leszczyńskiego biskupa Płockiego, na prośby Maryanny Renczajskiej, wdowy po Grzegorzu a matki Andrzeja i Stanisława. O losach pierwszego kościoła parafii Cygowskiej z miejscowych dokumentów dowiedzieć się nie mogliśmy, stojący zaś obecnie kościół jest zbudowany kosztem p. Dyzmy Szymanowskiego w r. 1762, jak o tem zaświadcza, oprócz wiadomości z akt miejscowych, portret fundatora. W tym kościele zasługuje na uwagę w wielkim ołtarzu piękny obraz Włoskiej szkoły, przedstawiający Chrystusa Pana na Krzyżu, według tradycyi miejscowej, sprowadzony z Włoch przez króla Stanisława Augusta, celem pomieszczenia go w kościele xx. Pijarów w Warszawie; skoro jednak okazał się niedogodnym, przez p. Dyzmę Szymanowskiego do stawiającego się wówczas kościoła w Cygowie zakupionym został.
Parafia ta, w której w r. 1768 liczono 1160 dusz, dzisiaj ich ma do 5,000. Oprócz portretu fundatora, znajduje się wystawiona dlań tablica pamiątkowa przez jego syna Teodora Szymanowskiego, 1-go Maja 1804 r. Zasługuje też na uwagę portret na blasze bardzo stary, o którym jednakże żadnej wiadomości ani z akt, ani z tradycyi zaczerpnąć nie mogliśmy; sądząc jednak po starości portretu, możemy przypuszczać, iż przedstawia on jednego z pierwszych fundatorów kościoła; znajdują się również portrety Teodora Szymanowskiego i syna jego Feliksa, znanego z zasług obywatelskich, dyrektora banku polskiego.
O stopniowym wzroście ludności, oprócz zacytowanych wyżej cyfr, przekonywa nas i ten szczegół, iż na gruntach do parafii Cygowskiej należących, w r. 1526 były wsie Ręczaje, Kolno, Cygów, Miaszcze, Tuł i Dąbrowica. W roku 1773 do wyżej wspomnianych przybywa: Wola Ręczajska, Wola Cygowska, Czyże, Wólka, Grabie, Krzywica i Trzymłyny. W roku zaś 1810 widzimy jeszcze wsie Mostówka i Majdan, widać więc że w miarę wycięcia lasów i zwiększenia się ludności, powiększała się liczba wsi. Pod względem ekonomicznym zasługuje na uwagę, iż dochód z 3 włók, 29 morgów i 29 prętów w roku 1810 ceniony jest tylko 220 zł. polskich.
Korrespondent Płocki
R.1, № 97
