W sprawie parobków

Bracia Parobcy! Wielu z pośród was w listach do „Siewby” skarży się na ciężkie warunki waszej służby, a często nawet na uszczuplenie przez waszych pracobiorców dotychczasowej płacy. Rozumiemy, — ciężka dola wasza i ze smutkiem patrzymy na niełatwe warunki waszego życia, na objawy waszego niezadowolenia, które popchnęły was w kilku wypadkach nawet do strejku. W odpowiedzi na listy wasze, radzimy wam z serca, bracia parobcy, byście byli oględni i miarkowali się w stawianiu żądań, bo chwila obecna nie jest ku temu zgoła odpowiednia. Przytem obszarnicy radzymińscy są w ciężkim położeniu, niema prawie w tym powiecie folwarku nieobłożonego ponad miarę długiem.

Oczywiście nie wasza to wina, że dziedzice wasi nie umią, czy nie mogą gospodarzyć bez robienia długów, że im na ziemi za dobrze się nie dzieje, a jednak, — w jedno koło z niemi wpleceni, —  musicie się liczyć z ich warunkami; nawet z ich możnością. Jak niepięknie czynią ci z nich, co dla groszowych oszczędności w dzisiejszem ciężkiem waszem położeniu uszczuplają wam płacy, tak niepięknie byłoby z waszej strony stawiać nadmierne żądania. Miarkujcie się przeto w miarę sił waszych i łagódźcie wrzenie wśród braci waszej. Byście wiedzieli dokładnie, bracia-parobcy, czego wykonania od dziedziców waszych sprawiedliwie żądać możecie i macie prawo, podajemy wam poniżej warunki płacy, jakie obszarnicy radzymińscy na zjazdach odbytych d. 17 czerwca 1906 r. w Mokrej Wsi i dnia 1 Lipca 1906 r. w Jasienicy pod przewodnictwem Nikodema Molińskiego i Jana Jaroszewskiego i przy sekretaryacie Władysława Symonowicza, dla polepszenia doli waszej uchwalili i na przyszłość dla siebie za obowiązujące uznali.

1. Najniższa pensya roczna fornali, pastuchów i innych ordynaryuszów ma wynosić rb. 25 wraz z zadatkiem — przyczem za każdy następny rok służby w tym samym majątku pensya roczna ma być o rubla podnoszona.
2. Ordynarya z obowiązkową posyłką ma być nie mniejsza od 11 korcy zboża dobrze oczyszczonego, pizyczem waga korca żyta ma wynosić 232 funty netto (bez worka).
3. Pod kartofle, len i kapustę, ordynaryusz otrzymywać ma rocznie 240 prętów kwadr, ziemi, tak samo uprawionej i nawożonej, jak pod okopowe dworskie.
4. Ordynaryusz ma prawo mieć na oborze czeladniej 1-ą krowę.
5. Opału, czy to w postaci szczapiny, czy gałęzi, czy węgla lub torfu, ma otrzymywać ordynaryusz tyle, ile mu do osobistego użytku okaże się potrzeba.
6. Każdy ordynaryusz ma mieć dla siebie i swojej rodziny osobne mieszkanie z otwieranemi oknami i wspólną wygódką przy budynku, przyczem zaleca się aby podłogi w mieszkaniach były drewniane, a przy izbie komora. Potrzebne do wybielenia dwa razy rocznie mieszkania wapno, dwór ma wydawać bezpłatnie.
7. Każdy służący i jego rodzina ma prawo korzystać z bezpłatnej pomocy lekarskiej i apteki, przyczem za czas rzeczywistej choroby wynagrodzenie nie wytrąca się.
8. Najniższe wynagrodzenie dójek za dojenie krów, ma wynosić rb. 18 rocznie, przyczem na jedną dójkę liczyć należy 8 krów do dojenia.
9. Posyłce służby obowiązkowo należy dawać robotę i wynagradzać ją przez przeciąg całego roku, za wyjątkiem świąt.
10. Najniższa płaca posyłek może wynosić: w miesiącach listopadzie, grudniu, styczniu, lutym, marcu i kwietniu po 15 kop. dziennie; w maju, i czerwcu do rozpoczęcia żniw po 20 kop dziennie; przez żniwa ozime po 30 kop. dziennie; przez żniwa jare po 25 kop. dziennie; w miesiącach wrześniu i październiku po 20 kop. dziennie. Uwaga. Płace te rozumieć należy jako wynagrodzenie dziewczynom i młodszym chłopcom — płaca zaś chłopcom starszym zdatnym do cepów, kosy i zastąpienia fornala, ma być o 5 kop. dziennie wyższa.
11. W razie śmierci ordynaryusza, jego żony i dziecka, dwór ma opłacać proboszczom za pogrzeby z wyprowadzeniem na cmentarz i pochowaniem:
    1. dziecka do lat 7-iu — po rb. 1;
    2. dziecka od 7-iu do 15-tu lat — po rb. 2;
    3. dziecka od lat 15-tu ordynaryusza lub jego żony no rb. 4.
12. Dwory powinny przyczynić się do podniesienia kulturalnego swojej służby przez:
    1. nauczanie analfabetów czy to osobiście, czy drogą pomocy materyalnej;
    2. zakładanie ochron, gdzie tylko to okaże się możliwem;
    3. prenumerowanie przynajmniej jednego czasopisma ludowego dla swojej służby;
    4. zakładanie choć niewielkich ogródków przy mieszkaniach służby;
    5. częściowe wprowadzanie plac akordowych, z przynauczaniem służby do pracy produkcyjnej, któraby z czasem pozwoliła na skasowanie dozoru przy robocie.

Powyższe uchwały radzymińscy obszarnicy wzajem zobowiązali się stosować w folwarkach od 1 kwietnia 1906 r. Protokóły tych zjazdów imieniem uczestników zjazdów podpisane zostały, przez Nikodema Molińskiego z Mokrej Wsi, Jana Jaroszewskiego z Duczek i Władysława Symonowicza z Miąsego i po wydrukowaniu były rozesłane dla lepszej pamięci wszystkim radzymińskim dziedzicom i dzierżawcom.

Siewba
organ ludu polskiego
R. 2, 1907, nr 16

Łukasz Rygało

Autora wspiera Wołomin Światłowód