Wspomnienie Aleksandra Gieysztora

Był sierpień 1921 roku. Polska jako niepodległe państwo istniała dopiero od paru lat. A od wojny z bolszewikami minął rok. Z gazet można było siędowiedzieć o nieustabilizowanej sytuacji na Śląsku. Naturalnie te sprawy wówczas do mnie nie docierały. Wiem o nich m.in. z późniejszych przekazów rodzinnych. Ojciec nie znalazł od razu stałego mieszkania w Warszawie. To był okres głodu mieszkaniowego w odrodzonej po tylu latach stolicy i naporu na nią nie tylko rzesz urzędniczych z całego kraju, ale również owej fali repatriantów z Rosji bolszewickiej. Wynajęto dom w Wołominku, takiej jeszcze z dziewiętnastego wieku małej kolonijce letniskowej. Wołomin był żydowski, miasteczko z małym przemysłem znajdowało się po prawej stronie kolei. Natomiast Wołominek bliżej Warszawy, koło Kobyłki. Chodziło się do kościoła parafialnego w Kobyłce. Szło się przez pola, gdzie harcowały skowronki. Mieszkaliśmy w tym Wołominku mniej więcej naprzeciwko “Domu nad Łąkami” Zofii Nałkowskiej. A sąsiadowali z dworem niemieckiego przemysłowca, wielkiego producenta cegły. Ten drewniany dwór, niegdyś zadbany, interesujący, popadł po wyjeździe właścicieli w ruinę. Ale stanowił jednak część najbliższego pejzażu. Myśmy byli sąsiadami tego dworu. […] Rodzice byli z tego pierwszego miejsca zamieszkania zadowoleni, głównie z mego powodu, bo miałem gdzie hasać. Ojciec dojeżdżał stamtąd pociągiem do Warszawy do pracy w banku. […]

Wspomnienie to przytoczył prof. Aleksander Gieysztor w rozmowie z Robertem Jarockim w książce pt. “Opowieść o Aleksandrze Gieysztorze”. Mówiąc o wołomińskim dworze sąsiadujacym z domem państwa Gieysztorów, profesor miał na myśli dworek zbudowany przez Gustawa Granzowa (ur. 1839), dzierżawcę majątku w Wołominie. Natomiast przemysłowcem i producentem cegły był Kazimierz Granzow (1832-1912), starszy brat Gustawa, który założył największą w Królestwie Polskim cegielnię w Kawęczynie.

Profesor Aleksander Gieysztor, jeden z najwybitniejszych historyków Polsce, urodził się 17 lipca 1916 r. w Moskwie, dokąd w czasie wojny jego rodzina wywędrowała z rodzinnej Białorusi. Od 1921 r. mieszkał w Warszawie. Ukończył Gimnazjum L. Lorentza, studiował na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego i w Paryżu. W kampanii wrześniowej 1939 r. walczył jako podchorąży rezerwy. Podczas okupacji wykładał na tajnej Wolnej Wszechnicy Polskiej. Od 1940 r. należał do ZWZ-AK, a w 1944 r. był szefem Wydziału Informacji Biura Informacji i Propagandy KG AK. Uczestnik powstania warszawskiego, więzień oflagu Gross-Born. Po wojnie pracował w Naczelnej Dyrekcji Zabytków, wykładał na uniwersytecie, był dyrektorem Instytutu Historycznego UW i w latach 1971-1984 członkiem Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie. Wieloletni dyrektor (do 1991 r.) Zamku Królewskiego, członek, a później prezes Polskiej Akademii Nauk oraz Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Badacz średniowiecza polskiego, był autorem wielu publikacji dotyczących tego okresu (m. in. “Geneza wypraw krzyżowych”, “Zarys dziejów pisma średniowiecznego”, “Mitologia Słowian”) oraz pracy poświęconej Zamkowi Królewskiemu w Warszawie. Zmarł 9 lutego 1999 r. w Warszawie. Jest pochowany na cmentarzu Powązkowskim.