W trakcie kampanii wrześniowej miasto Wołomin nie poniosło poważniejszych strat. W dniu 10 września lotnictwo niemieckie dokonało nalotu. Zniszczeniu uległo kilka domów. Mieszkańcy miasta czynnie wzięli udział w obronie niepodległości Polski. Walczyli dzielnie na polach bitew, w obronie Warszawy.14 września do Wołomina wkroczyły oddziały niemieckie. W wyniku przyjętych porozumień pomiędzy Rzeszą a ZSRR, miasto znalazło się w niemieckiej strefie okupacyjnej. Już od pierwszych dni okupacji mieszkańcy podjęli aktywny udział przy tworzeniu organizacji konspiracyjnych. W mieście zaczęła dominować Organizacja Wojskowa “Wilki”, której założycielami byli: Józef Bieniek i Kazimierz Maliński. Obok OWW powstała Komenda Obrońców Polski (KOP) i o kadrowym obliczu Służba Zwycięstwu Polsce (SZP). SZP z początkiem 1940 r. zostało przemianowane na Związek Walki Zbrojnej (ZWZ), i od tego momentu zaznacza się większa aktywność organizacyjna.
W momencie powstania z ZWZ Armii Krajowej, większość lokalnych ogniw różnych organizacji konspiracyjnych uległa scaleniu. Jedynie część OWW jesienią 1942 r. przystąpiła do tworzących się Narodowych Sił Zbrojnych. Obie organizacje prowadziły walkę z okupantem hitlerowskim na wszystkich kierunkach aktywności konspiracyjnej. Wołomin stał się wiodącym ośrodkiem dywersji, sabotażu, kolportażu prasy podziemnej. Tu w krótkim okresie czasie znajdowała się drukarnia “Szańca” – organu NSZ. W Wołominie powstało pismo AK “Na przedpolu” oddziałujące na cały teren powiatu radzymińskiego. Z uwagi na ogromne zaangażowanie mieszkańców miasta w walkę z wrogiem, Niemcy nazwali Wołomin “banditenstad”. Mimo wielu aresztowań, łapanek, publicznych egzekucji nie udało się hitlerowcom złamać w miejscowym społeczeństwie ducha i wiary w końcowe zwycięstwo.
Okres okupacji spowodował zahamowanie rozwoju miasta, likwidację zakładów pracy. Z życia miasta zniknęła na zawsze mniejszość żydowska, którą w 1942 Niemcy przesiedlili do warszawskiego getta. Tam wołominianie pochodzenia żydowskiego podzielili los warszawskich Żydów. W końcu lipca 1944 r. front niemiecko-radziecki błyskawicznie zbliżył się do granic miasta.
Dnia 26 lipca 1944 r. AK pod dowództwem majora Edwarda Nowaka “Joga” (w 1939 r. brał udział w obronie Lwowa) rozpoczęła w powiecie radzymińskim akcję “Burza”. Jako oddziały 32 pułku piechoty w kolejnych dniach “Burzy” zdobyły ważny węzeł kolejowy w Tłuszczu, oraz główne centrum administracyjne powiatu – Radzymin. W walkach tych uczestniczyli powstańcy z Wołomina. Natomiast sam Wołomin został opanowany przez oddziały wywodzące się z NSZ.
Od 30 lipca do 6 sierpnia 1944 r, Wołomin stał się centralnym punktem bitwy pancernej, największej jaka została stoczona na ziemiach polskich, a trzeciej – jak podają historycy – co do wielkość w II wojnie światowej, po Kursku i Falaise.
Kiedy 6 września 1944 ponownie do miasta wkroczyły oddziały Armii Czerwonej, zastali wymarłe miasto. Ludność cywilna została przez Niemców w połowie sierpnia wygnana z miasta, w trakcie działań wojennych uległy zniszczeniu dworzec kolejowy i kościół.
“Wyzwolenie”, które było dziełem żołnierzy radzieckich sprowadziło na ocalałą ludność nowe represje. Do stycznia 1945 r. do łagrów i kopalń w głębi ZSRR wywieziono żołnierzy AK i NSZ, najaktywniejsi działacze konspiracji niepodległościowej zostali po przesłuchaniach rozstrzelani.
Wołomin z trudem podnosił się po latach wojny. Zniszczony, wyludniony, w nowym ustroju, z nowymi elitami politycznymi powstawało nowe miasto. Proces uprzemysłowienia miasta i bliskie położenie przy Warszawie, spowodowało napływ ludności w różnych stron Polski. Przyspieszenie rozwoju miasta przyniosło przeniesienie siedziby powiatu z Radzymina do Wołomina w lipcu 1952 r.
+ There are no comments
Add yours