Najstarsze dokumenty, znajdujące się w archiwum kościoła Radzymińskiego, sięgają XV stulecia. Pierwszym z nich jest erekcya parafii z r. 1473. Pergamin do dziś przechowany. Parafię w Radzyminie erygował Kazimierz, książę Mazowiecki etc., biskup Płocki, brat księcia Mazowieckiego Konrada. Radzymin, wówczas jeszcze wioska (villa), należał do dóbr książąt Mazowieckich. W XV stuleciu dobra te — przeważnie obszary leśne — otrzymał Jan z Radzymina, kuchmistrz (magister coquinae) księcia Konrada. Na prośbę owego Jana z Radzymina została otworzona i obdarzona dziesięcinami nowa parafia. Jako powód do erekcyi są podane: zbyt wielka odległość i droga uciążliwa… „ut Incolae ejusdem Villae propter nimiam distantiam et viarum discrimina ceteraque impedimenta pro audiendis Divinis et percipiendis Sacramentis ad eam accedere commode non poterant“. Po zbadaniu sprawy i świadectwie „ex libera et spontanea confessione Discreti Jacobi de Gramnice Eiusdem Ecclesiae Parochialis in Klembovo Rectore“ nastąpiła erekcya parafii Radzymin. Początkowo parafię tworzyły Radzymin i Dybów, odłączone od Klembowa, macierzy wszystkich kościołów w okolicy.
Parafię erygowano „ad honorem Dei Omnipotentis et GIoriosissimae Mariae Virginis Dei Genitricis ac Beati Joannis Baptistae Nativitatis“. Z czasem na pierwsze miejsce, jako titulus Ecclesiae — wystąpiło „Transfiguratio Domini”. — Dokument erekcyjny kończy się słowami: „In quorum omnium et singulorum Fidem et Testimonium promissorum ad robur firmitatis perpetuae Nostra et Capituli Nostri Plocensis sigilia praesentibus sunt appensa” (do dziś — przechowane) — „Actum et datum in Civitate Nostra Plocensi in Capitulo Generali — pro Festo Purificationis Mariae Virginis Gloriosae. Feria 4-ta in crastino tento et celebrato Anno Domini Millesimo Quadringentesimo Septuagesimo tertio“.
Kto był pierwszym proboszczem w Radzyminie, określić trudno, gdyż erekcya o tern nie wspomina, ale następne dokumenty z r. 1492 podają jako prepozyta Stanisława z Radzymina — prawdopodobnie on pierwszy przewodniczył nowej parafii. — W r. 1555 był proboszczem Melchior z Radzymina. Dokument z r. 1604 — wspomina o Janie Gosku (Joannes Goscius). Dopiero od r. 1624 podać można dokładniejszy spis byłych proboszczów.
Równocześnie z erekcyą Jan z Radzymina uposaża odpowiednio nową parafię. Drugi bowiem dokument z r. 1473 zawiera donacyę takiej treści: „Donatio authentica duorum mansorum agri mensurae Culmensis circa villam Dybovo sitorum Ecclesiae Parochiali Radzyminensi facta — 1473“. — Darowując posiadłość wskazaną „cum omni jurę ac dominio” — Jan z Radzymina czyni charakterystyczne zastrzeżenie „In quibus duobus Mansis et Cmetbones et Hortulanos censuales locare poterit (parochus)… exceptis dumtaxat Tabernatoribus, quos perpetuo eidem Rectori non admitto locandos in dote plebanali”. — Pierwsza ta donacya w r. 1492 została zamieniona na posiadłość t. z. „Poświętne”, która przetrwała, jako dobra parafii do ostatniej kasaty, a część jej i dziś należy do probostwa. — Za przykładem Jana z Radzymina szli inni dziedzice dóbr Radzymińskich, czyniąc różnorodne zapisy na rzecz kościoła, bractw, szpitala, szkoły parafialnej etc.
Dwór i plebania tworzyły jedno ognisko dla rozwoju życia religijnego i kulturalnego. Ta zgoda i wspólna pomoc w pracy ku chwale Bożej i dobra ludu przetrwała długie wieki. W ostatnich dopiero czasach stosunek ten się zmienił.
Dobra Radzymińskie w w. XVII przechodzą z rąk spadkobierców onego Jana z Radzymina do rąk Leszczyńskich. — Za Augusta II był Radzymin własnością Bielińskich. Potem przeszedł do rąk Czartoryskich. Najchlubniej w dziejach parafii zapisała swą pamięć księżna Eleonora Czartoryska.
Parafia, jak wspominają dokumenty, była prowadzona wzorowo. Jako prebenda uważana była za bardzo dobrą. Posiadała czasami proboszczów ludzi znanych i wybitnych, jak ks. Kazimierz Narbutt, ks. Maciej Gutowski, ks. Józef Hollak etc.
Od r. 1624—1664 ks. Jan Żukowski był proboszczem Radzymińskim i dziekanem Stanisławowskiego dekanatu, do którego Radzymin należał. Henryk Firlej, biskup Płocki (jak to widać z aktu z r. 1624, podpisanego na zamku biskupim w Warszawie przez tegoż biskupa), — przekazuje swe prawa na dziesięcinę wytyczną ze wsi Wola Radzymińska i Pól Rżyska na utrzymanie organisty. „Z pól, Rżyska zwanych, — (jak mówią późniejsze dokumenty) w miejsce dziesięciny wytycznej pobiera Pleban Radzymiński zł. poi. 10 rocz… Dawniejsi bowiem dziedzice dóbr Kraszewa, do których Rżyska należą, oznaczyli taką kwotę, zatrzymawszy sobie dziesięcinę w naturze”. „Ze wsi zaś Wólka Radzymińska oddawanie dziesięciny wytycznej zupełnie przerwane zostało od r. 1794 t. j. od czasu ostatniego podziału Polski”. W tym roku Wólka Radzymińska została przyłączona do Nieporętu.
W r. 1632 — nastąpiła: „Donatio Decimae Manipularis” na wsi Zawadach — ad Episcopalem Mensam Spectantis — przez biskupa Płockiego Stanisława Lubińskiego — proboszczom Radzymińskim. Dokumenty wyżej przytoczone wskazują, iż wzrasta parafia i kult zewnętrzny w kościele miejscowym, czego dowodem zabezpieczenie utrzymania organisty przez darowanie dziesięcin.
Prócz Radzymina i Dybowa, tworzących parafię, przybywają wsie, Zawady, Rżyska, Wólka Radzymińska i inne, powstałe wśród lasów, pokrywających obszary między Bugiem a Wisłą. Przechował się też w miejscowym kościele pergamin z r. 1649, którego treścią jest: „Incorporatio Altaris S-ae Annae in Ecclesia Radzyminensi existentis obligationumąue ad Idem altare diminutio Ecclesiae Parochialis Radzyminensis facta Anno Domini 1649“.
Istniał w Radzymińskim kościele ołtarz św. Anny, fundacyi Radzymińskich od r. 1530 i posiadał niegdyś swego „Rectora”, lecz później jak w r. 1649 podawał w prośbie do biskupa Bogusław Leszczyński — dziedzic Radzymina, „illud altare suo legitimo ac proprio sit destitutum Rectore — uec ullum presbyterum habeat, qui illud suscipere et onera illi imposita ob tenuitatem ejusdem proventuum subire velit“. Karol Ferdynand (Princeps Poloniae et Sueciae, Plocensis et Vratislaviensis Eppus) — po rozpatrzeniu sprawy rzecz załatwił w następujący sposób: — Prowent z zapisu raz na zawsze należy do proboszcza. Proboszcz zaś obowiązany odprawić Mszę św. o św. Annie raz na miesiąc „cum collecta pro defuncto fundatore altaris et quolibet quartali unam missam de Recjuiem per se vel alium presbyterum legere et absolvere teneatur”. Dokument wspomina, że Radzymin posiadał wikaryusza, którym wówczas był Michał Pijanowski.
Ks. Jan Żukowski zapisał na rzecz kościoła 2000 złp. — Kto był proboszczem od r. 1664—1676, określić trudno.
W r. 1676 zostaje proboszczem Radzymińskim ks. Janiszewski; pracuje na parafii przez 36 lat i 6 miesięcy — umarł w r. 1712. Podczas jego pasterzowania zostało erygowane przy kościele Radzymińskim Arcybractwo Różańcowe. Wspomina o tem dokument z r. 1708… „in curia Regia Varsaviensi actum“. Mianowicie Franciszek Aloizy Łoski, żonaty z Katarzyną Teresą Wężykówną z Rudy Wielkiej —„progenitus bonorum Łosie et aliorum eo spectantium haeres… de donis Dei Deo offerendo… praecipue auctionem cultus et honoris Beatissimae Deiparae Virginis Mariae studendo jam et nunc pro fundatione Archiconfraternitati Sacratissimi Rosarii in Ecclesia Parochiali Radzyminensi erigendo summam Duorum Millium florenorum Polonicalium in et super bonis Łosie una cum censu annuo modo infrascripto solvendo inscribit et assecurat“, „a quolibet centnm pro septem florenos Polonicales quotannis pro Festo Sanctae Catharinae V. M. solutum est ad manuałem et authenticam Venerabilis Promotoris seu Altaristae praedicti Rosarii in praefata Ecclesia fundata nunc et pro tempore existentis quietationem redditurum se suis cum successoribus subscribit et praesentibus declarat“. (Wyciąg z Aktów grodzkich Warszawskich).
Po śmierci ks. Janiszewskiego nastąpił ks. Wojciech Bieglecki, kanonik Płocki i Dziekan Stanisławowski. W Radzyminie obowiązki proboszcza sprawował przeszło 33 lata. — Umarł dnia 14 czerwca 1745. Bractwo, założone przez jego poprzednika, rozwija się dalej. Płyną i nowe zapisy na rzecz tegoż Bractwa, Józef i Magdalena Nakwascy, dziedzice Wołomina, zapisują 1,000 złp., jako summę wyderkassową z dóbr Wołomina i Krempego z prowizyą 5 od sta dla Bractwa Różańca św., przy kościele parafialnym w Radzyminie, w dniu 25 października 1725 r. (Wyciąg z wykazu Hipotecznego). W r. 1748 Franciszek Leśniewski zapisał złp. tysiąc na odprawianie nabożeństwa z Bractwa. Od tego czasu datuje się śpiewanie Różańca św. przez Bractwo przed Roratami w Adwencie.
Ks. Maciej Antoni Mustafowicz był proboszczem w Radzyminie lat siedem — umarł w marcu 1753 r. — Równocześnie był też i dziekanem Stanisławowskim. Ks. Jakób Dobiecki lat dwa; umarł w r. 1755. Ks. Wawrzyniec Antoni Puchaławicz był prepozytem do r. 1759 — umarł w r. 1761. Za jego bytności odbyła się wizytacya parafii przez Biskupa Płockiego ks. Józefa Szembeka dnia 26 listopada 1758 r. Ks. Jan Walenty Rawa od r. 1759—1775. „…Po śmierci ks. Rawy obejmuje probostwo Radzymińskie ks. Ignacy Nagurczewski, a potem ks. Kazimierz Narbutt, złotemi zgłoskami zapisany w dziejach parafii Radzymińskiej“ .
Ks. M. Kossakowski
Wiadomości Archidyecezyalne Warszawskie
Miesięcznik Duchowieństwa Archidyecezyi Warszawskiej
R. 6, 1916 nr 6
Autora wspiera Wołomin Światłowód
+ There are no comments
Add yours