Region Dąbrówki, podobnie jak całe ówczesne Mazowsze, należał do Kościoła mazowieckiego płockiego. Diecezję płocką założono w 1075 r. Obejmowała ona obszar całego Mazowsza, zaś biskupi płoccy posiadali ogromne terytoria. Oni to w swych dobrach zakładali wsie, budowali miasta, erygowali parafie. Ten stan rzeczy trwał do 1795 r., czyli do upadku Rzeczypospolitej, podzielonej pomiędzy Rosję, Prusy i Austrię. Wówczas to biskupom płockim odebrano znaczne terytoria na rzecz skarbu państwa pruskiego. Właścicielem większej części stał się Fryderyk Wilhelm III.
Parafię w Dąbrówce erygowano dość wcześnie, bo już w 1442 r. Powodem powstania parafii była prośba złożona biskupowi płockiemu Pawłowi przez „Jana Słękę – podkomorzego łomżyńskiego, Gotarda Jana, Jakuba Saćko z synami swoimi, Mikołajem, Wiścisławem i Mikołajem bratem tegoż i krewnymi, Mikołajem i Filipem – dziedzicem z Dąbrówki, Laskowa i Chajęt, osobiście stający przedstawili: ponieważ nazbyt daleko od kościoła parafialnego w Klembowie mieszkają i dlatego też Sakramentów Świętych przyjmować bezpiecznie nie mogą, następnie z powodu zmiennej i kapryśnej pogody i wielu innych trudności, które się zdarzają zanim do wymienionego kościoła dotrą; i dlatego prosili, abyśmy ich samych razem z ich ludźmi obojga płci przyłączyli, potrójną dziesięciną do nowoerygowanego kościoła w Dąbrówce przeznaczyli ze wsi mianowicie trzech obok Dąbrówki, Laskowa, Chajęt i Woli Rasztowskiej”.[1]
Dalej czytamy, że wezwano Bogusława – plebana w Klembowie, by wyraził zgodę na wydzielenie nowej parafii z dotychczasowych jego terenów, na co się zgodził, a na świadectwo tego faktu pieczęcie Kapituły Płockiej zostały złożone 7.II.1442 r. Akt ten podano do wiadomości publicznej. Nowopowstała parafia w Dąbrówce zgodnie z wolą biskupa i społeczeństwa dostała wezwanie Podwyższenia Krzyża Św.
Sam budynek kościoła, bądź – co bardziej prawdopodobne kaplicy w Dąbrówce, powstał wcześniej staraniem podkomorzego łomżyńskiego Jana Słąki. Drewniana świątynia została zbudowana już w 1430 r. Nabożeństwa w niej sprawował ksiądz z macierzystej parafii w Klembowie.[2]
Z dokumentu sporządzonego w 1445 r. w Pułtusku (był to wówczas archidiakonat) wynika, iż pierwszym proboszczem w Dąbrówce był ksiądz o imieniu Felisław.[3] Kilka lat po utworzeniu parafii w Dąbrówce powstał konflikt między proboszczem z Klembowa i Dąbrówki o dziesięcinę ze wsi wcześniej należących do parafii w Klembowie, a obecnie znajdujących się w nowoutworzonej parafii w Dąbrówce. Konflikt ten był tak zacięty, iż jego rozwiązaniem zajął się biskup płocki.
Do ugody pomiędzy proboszczami doszło 7.II.1448 r. w archidiakonacie w Pułtusku. Wyrok był następujący: „Pan Biskup po zatwierdzeniu kary w wysokości stu florenów i przejrzeniu praw roszczeniowych stron oraz wysłuchaniu stron zwaśnionych ogłosił wyrok, że pleban z Dąbrówki dobrami swego kościoła na rzecz parafii w przywileju zapisanym (mowa tu o przywileju z aktu erygowania parafii w Dąbrówce dotyczącym płacenia dziesięciny dla Kościoła w Klembowie przez parafię w Dąbrówce – A.W.), zgodnie z treścią przywileju, zarządzać i według praw parafialnych dotyczących parafii, także ofiarami wiernych i, po złożeniu za parafię należnego denara Świętego Piotra, dobra te zachowywać powinien bez szkody dla dziesięciu kmiotków w dobrach podwójnej z Laskowa, potrójnej z Dąbrówki i Chajęt, które to dziesięciny pleban z Klembowa jak dawniej miał i posiadał z jego następcami na zawsze posiadać powinien; jeśli zaś chodzi o te dziesięciny, Pan Biskup postanowił także, że pleban powinien odnowić przywilej. Ponadto w sprawie gruntów plebana z Dąbrówki, przyznanych jako wiano kościołowi, zw. „poświętnem”, taki wydał wyrok: że jeden łan plebana tamże w Dąbrówce w pobliżu kościoła wyznaczony od obowiązku płacenia dziesięciny plebanowi w Klembowie, przez kogokolwiek będzie uprawiany, zwolniony jest – pozostałe natomiast łany temuż plebanowi i kościołowi w Dąbrówce przez opiekunów tego samego ofiarowane, jak długo przez plebana z Dąbrówki uprawiane będą i cokolwiek z nich wyrośnie bez obowiązku składania dziesięciny będzie zbierał dla siebie, jeśli zaś te grunty w jakiejś części wydzierżawi na rok lub sprzeda pod uprawę, to ten, co je będzie użytkował, plebanowi w Klembowie dziesięcinę snopkową w całości ze przodków potwierdziły i przyjęły orzeczenie.”[4]
W omawianym okresie w Polsce od szlachty wiele zależało i to właśnie ta grupa społeczna decydowała o ważnych dla kraju, regionu czy wsi sprawach. Wielu możnych fundowało budowę kościołów bądź ofiarowało ziemię pod ich budowę oraz zapewniało byt duszpasterzy. I tak z dokumentu dotyczącego Dąbrówki z kwietnia 1563 r. wynika, że „szlachetni panowie Piotr z Liasskowa i Stanisław Losski z Kraszwu ożywieni żarliwą i świętą pobożnością ołtarz w kościele parafialnym w Dąbrówce chcą stawić, a również posiadłość wydzielić i ofiarować pragną. Pragnienie ich, zbawienne dla parafii, życzliwie popiera pan Wojciech Jeziorkowski, gdyż pragnie, by rektor wygodniej mieszkał i obowiązki swoje duszpasterskie sumiennie wypełniać mógł. Plac i domek znajduje się pomiędzy domem czcigodnego Jakuba komendariusza, a z drugiej strony graniczył będzie z cmentarzem grzebalnym.”[5]
W maju 1563 r., w obecności notariusza Konsystorza warszawskiego, Jana Czychrawskiego, „Jan Radzymiński – dziedzic Dręszewa, opiekun kościoła w Dąbrówce, zatwierdzał darowiznę i wyraził zgodę na jej przyjęcie, swoje prawa dla przyszłych kapłanów przekazuje, daje także odpowiednią kwotę na ich utrzymanie.[6] Przyjął także plac z plebanią w poświęconym miejscu oraz cmentarz przy kościele dziękując w imieniu parafian.”[7]
W 1578 r., parafia Dąbrówka obejmowała następujące tereny:
- Jakuszewo – Laskowo (źródło Liaskowo) własność Stanisława Laskowskiego (wg źródła Liaskowskiego)
- Lasskowo (źródło Liasskowo) Troyany – własność Mikołaja i Marcina Laskowskich (źródło Liaskowscy)
- Laskowo (źródło Liaskowo) Głuchy – własność Jana i Mikołaja Laskowskich (wg źródła Liaskowskich)
- Dąmbrówka – własność Zygmunta i Jana Dąmbrowskiego
- Dręszewo – własność Marcina Radzimińskiego
- Wola Rasztowska (Wolia Rastowska) – majątek Mateusza Chaijęckiego i Stanisława Wolińskiego
- Chaijenty – własność Mateusza Chaijęckiego
- Rastowo i Roszczep – własność Jakuba i Piotra Wolińskich
- Zawady – własność Anny Wolińskiej i Erazma Lusczewskiego
- Guzowatka – własność Grzegorza Piotrowskiego i Franciszka Chajęckiego
- Klembowo – część majątku Piotra i Jakuba Wolińskich
- Krusze i Słopsk – własność właścicieli Dręszewa
- Chruściele i Kozły – własność Piotra Losski.[8]
Parafia Dąbrówka była jedną z zamożniejszych w okolicy, ponadto miała opiekunów, których nazwiska od wieków związane były z tymi ziemiami.
Pięknie zapowiadający się rozkwit tych terenów zahamował XVII w. Całe Mazowsze w latach 1607 – 1652 nękały epidemie, a później najazdy szwedzkie. Wiele wsi zostało spalonych, przemarsze wojsk rodzimych i obcych przynosiły zarazy i grabieże. Drewniany kościółek w Dąbrówce podzielił los wsi – został spalony. Nabożeństwa wówczas były odprawiane w małej drewnianej kapliczce, dopiero w latach 1737 – 1745 wojewoda pomorski – Jakub Narzyński wystawił piękny, drewniany kościół, który konsekrował ksiądz Marcin Załuski, sufragan płocki herbu Junosza.
Przypisy:
- [1]Akta Konsystorza Pułtuskiego, [w:] W. Knapiński, Noty do historii kościołów w Diecezji Warszawskiej, msznps w zbiorach Archiwum Archidiecezji Warszawskiej.
- [2] A. Gieysztor i H. Samsonowicz, Dzieje Mazowsza do 1526 roku, Warszawa 1994, (większość opracowań przed ukazaniem się tejże pracy, podawała iż kościół został wybudowany w 1442 r.)
- [3] Dekanatu Poltoviensis visitatio ex terna et interna, teczka nr 10 (spisy na luźnych kartkach), Archiwum Diecezji Płockiej.
- [4] Tamże.
- [5] Akta Konsystorza Warszawskiego (dalej AKW), ks. 39, syg. B I, foliał 255, [w:] W. Knapiński, Noty do historii kościołów w Diecezji Warszawskiej, dz. cyt.
- [6] Tamże, foliał 257.
- [7] Tamże, foliał 263.
- [8] A. Pawiński, Polska XVI w. pod względem geograficzno statystycznym, t. V, Mazowsze, Warszawa 1892, s. 408.
+ There are no comments
Add yours