Historia powstania wsi Sławek sięga połowy XIX wieku, kiedy to w wyniku decyzji władz carskich postanowiono w 1863 r. wybudować linię kolejową z Warszawy do Petersburga przebiegającą centralnie przez wieś Wołomin. Wskutek inwestycji kolejowej wołomińskie dobra ziemskie należące do Ludwika Meyera zostały podzielone na dwie części. Ze względu na trudności z uprawą gruntów położonych w części północnej wsi Meyer postanowił przeznaczyć 165 mórg ziemi na terenie Sławka na kolonię czynszową. W nieodległym czasie na Sławku powstało 5 pierwszych osad.
Od końca XIX wieku w związku z reformą uwłaszczeniową oraz wskutek osiedlania się warszawskich rentierów oraz ludzi kultury w willach i domkach letniskowych na terenie Wołominka i pobliskiego Sławka, północna część Wołomina powoli zaczęła przeobrażać się w modny ośrodek letniskowy. Napływ majętnych mieszkańców do młodego osiedla letniskowego spowodował szybki i niekontrolowany rozwój miasta w kierunku ośrodka przemysłowego.
Tramwajem na letnisko
Na początku XX wieku na terenie Wołomina funkcjonowały trzy linie tramwajów konnych. Jedna z nich prowadziła od stacji kolejowej, przez Wołominek i Sławek aż do majątku dra med. Józefa Koralkiewicza na Nowej Wsi. Prowadziła ona także w okresie letnim – od maja do końca września – do skupisk willi letniskowych zamieszkiwanych przez letników z Warszawy i okolic. W 1910 roku w Wołominie działały dwa kina, pierwsze na Placu Górnośląskim (obecnie Plac 3 Maja), a drugie właśnie w pobliskiej osadzie na Sławku. W okresie letnim na terenach Wołominka i Sławka odbywały się cyklicznie niedzielne zabawy publiczne i przedstawienia amatorskie. Ponadto na terenie Sławka funkcjonowało boisko sportowe, organizowano próby nowo powstałego chóru, a także miejscową Ochotniczą Straż Pożarną.
Niewątpliwie należy wspomnieć o aktywnej działalności społecznej powołanego do życia w 1936 roku Towarzystwa Przyjaciół Osiedla Wołominek, Sławka i Okolic, które w latach 30-tych XX wieku odcisnęło piętno na kierunku zmian północnej części Wołomina, w tym właśnie Sławka. Działalność wspomnianego Towarzystwa skupiała się przede wszystkim na kwestiach rozwoju edukacji oraz promowaniu pomysłu budowy szkoły na rogu ówczesnej ul. Przejazd (obecnie ul. Sasina) i ul. Lwowskiej. W tym celu organizowano kwesty uliczne oraz zabawy publiczne, podczas których przeprowadzano zbiórki na rzecz budowy nowej szkoły. Sztuka udała się niestety tylko połowicznie, gdyż budowy szkoły rozpoczęta w 1938 roku została dokończona dopiero wiele lat po zakończeniu działań wojennych.
Ponadto wśród kilku interesujących inicjatyw zrealizowanych przez Towarzystwo należy docenić budowę chodników oraz odwodnienie okolic Wołominka, Białych Błot i Górek Mironowskich za pomocą 2 km kanału prowadzącego w kierunku rzeki Czarna. Za najbardziej odważny pomysł Towarzystwa należy jednak uznać promowanie idei budowy miasta – ogrodu w północnej części Wołomina. Dzięki zachowaniu urbanistycznego podziału na odpowiednio duże działki budowlane otoczone zielenią leśną Wołomin mógł zyskać jeszcze większy rozgłos i sławę wśród warszawskiej burżuazji w czasach międzywojennych.
W dniu 1 kwietnia 1939 roku została przeprowadzona reforma administracyjna w Wołominie. Z racji dynamicznego rozwoju miasta w pod koniec lat 30. XX wieku zaistniała konieczność włączenia w granice Wołomina wsi Sławek, Lipiny Stare, Lipiny Nowe oraz Letnisko. Wskutek przeprowadzonych zmian znacznie powiększyła się powierzchnia miasta, a całkowita ludność Wołomina przekroczyła po raz pierwszy 20 tys. mieszkańców. Intensywne plany inwestycyjne zostały zahamowane wraz z agresją wojsk niemieckich 1 września 1939 roku. Wołomin został zajęty w dniu 14 września 1939 roku przez oddziały niemieckie, a następnie na mocy porozumień między III Rzeszą, a ZSRR, miasto znalazło się w niemieckiej strefie okupacyjnej. Szybko zaczęto tworzyć organizacje konspiracyjne oraz organizować tajne nauczanie, m.in. na Sławku, w Górkach Mironowskich i Sosnówce. W 1942 roku przesiedlono do warszawskiego getta całą ludność żydowską zamieszkującą licznie tereny miasta i okolic. W przeddzień wkroczenia oddziałów Armii Czerwonej do miasta, w dniu 15 sierpnia 1944 roku cała ludność Wołomina została wysiedlona za tory kolejowe, trafiając do osiedli Sławek, Wołominek oraz w Górki Mironowskie. Mieszkańców miasta, którzy próbowali uchylać się od przymusowego przesiedlenia rozstrzeliwano na miejscu.
W dniu 6 września 1944 roku do Wołomina wkroczyła Armia Czerwona, która zastała całkowicie wymarłe miasto ze zniszczonymi zabudowaniami, dworcem kolejowym i kościołem.
Powojenne losy osiedla są ściśle związane z rozwojem zakładów przemysłowych w tej części Wołomina. W latach 50-tych XX wieku rozpoczęto budowę największego wówczas na terenie całego kraju Zakładów Stolarki Budowlanej. Wojewódzka Rada Narodowa podjęła w 1958 roku kluczową dla północnej części miasta decyzję dotyczącą przeznaczenia rejonu Sławek-Wołominek pod budownictwo jednorodzinne o luźnej zabudowie. Impulsem rozwojowym w latach 60. i 70. okazało się powstanie licznych kilku zakładów przemysłowych oraz przeniesienie ich centrali z Warszawy do Wołomina. W ten właśnie sposób zbudowano zakłady Przedsiębiorstwa Poszukiwań Naftowych i Gazu w Nowej Wsi, utworzono Przedsiębiorstwo „Gazomontaż”, a także powstało Warszawskie Przedsiębiorstwo Elektryfikacji i Technicznej Obsługi „Eltor”. Powstające zakłady pracy zapewniały stały rozwój okolicznym osiedlom, a ponadto przyczyniły się do powstania pierwszej zabudowy wielorodzinnej w tej części miasta tj. „Osiedle Nafta”. Wraz z nadchodzącym kryzysem początku lat 80 nastąpiło zahamowanie inwestycji oraz tempa rozwoju całej wołomińskiej aglomeracji miejskiej, w tym Osiedla Sławek.
Osiedle Sławek zaczęło kształtować swoje obecne oblicze dopiero na przełomie lat 80. i 90. XX wieku, wraz z rozpoczęciem realizacji programu budowy domów jednorodzinnych. Przestrzeń miejska otoczona ulicami Piłsudskiego, Wiosenną, Geodetów i Aleją Armii Krajowej została przeznaczona do stworzenia zupełnie nowej części miasta wraz z dostępem do takiej infrastruktury jak szkoły i przedszkola. Niewątpliwie sprawiło to, że Osiedle Sławek stało się największym placem budowy w całym Wołominie w ciągu ostatnich przeszło 25 lat. Przeznaczone do zabudowy działki posiadały przeważnie niewielką powierzchnię ok. 200-400 m2, skutkiem czego w tamtym okresie dominowała zabudowa bliźniacza i szeregowa, a liczebność osiedla ze skupioną zabudową jednorodzinną zaczęła rosnąć w szybkim tempie. Struktura wiekowa i społeczna nowej części Osiedla Sławek determinowała powstanie nowych placówek edukacyjnych. W połowie lat 90. dokonano otwarcia Szkoły Podstawowej nr 2 na Al. Armii Krajowej, do której w zamierzeniu miały uczęszczać dzieci z Osiedla Sławek Osiedla Nafta i Nowej Wsi.
W ciągu kilku ostatnich lat Osiedle Sławek zawdzięcza przyspieszony rozwój dzięki gwałtownemu zwiększeniu się ilości inwestycji prywatnych oraz miejskich w tej części miasta, ale także za sprawą wzmożonej aktywności poszczególnych grup oraz społeczności mieszkańców osiedla. Bezsprzecznie za największą z inwestycji należy uznać powstanie na terenie po Stolarce Wołomin wielkopowierzchniowego obiektu handlowego o nazwie Galerii Wołomin pod koniec 2016 roku. Obiekt handlowy o niespotykanej dotąd skali wpłynął na całe otoczenie infrastrukturalne Osiedla Słoneczna oraz Osiedla Sławek, ale też niestety negatywnie odbił się nie tylko na mieszkańcach prowadzących prywatną działalność usługową, ale także na wołomińskich halach kupieckich. Ponadto istotny wpływ na układ urbanistyczny i komunikacyjny północnej części Wołomina miało podzielenie miasta na dwie części ekranami dźwiękochłonnymi w związku z trwającą modernizacją linii kolejowej Warszawa-Białystok.
W ostatnich latach Rada Osiedla Sławek pod przewodnictwem pani Anety Adamus w ciągu ostatniej kadencji rady podjęła aktywną działalność mającą na celu zarówno rozwój infrastrukturalny osiedla w postaci kilku ukończonych inwestycji drogowych, chodników, placów zabaw, altanek, czy ścieżek rowerowych, jak również promowanie ogólnodostępnych przedsięwzięć adresowanych do różnych grup mieszkańców osiedla tj. zajęcia „Zdrowy kręgosłup”, czy projekty założenia klubu juniora i klubu seniora. Na stałe w wołomiński kalendarz imprez miejskich wpisały się także Imieniny Osiedla Sławek – pomysł autorstwa radnego Maciej Łosia – realizowane również przy współpracy z Radą Osiedla Sławek.
Osiedle Sławek stoi u progu nadchodzących zmian, głównie związanych z szybkim tempem rozwoju zabudowy mieszkaniowej wzdłuż ulicy Wiosennej oraz zapewnienia dostępu do opieki przedszkolnej i edukacji szkolnej na jak najwyższym poziomie. Niekontrolowany rozwój z jednej strony może rodzić problemy z zapewnieniem dostępu do usług dla młodych par wprowadzających się do nowo powstałych domów, ale z drugiej strony stanowi doskonałą odpowiedź na problemy demograficzne, z którymi boryka się Wołomin w ostatnim czasie. Nasilające się migracje wewnętrzne w gminach podwarszawskich powodowały w ostatnich latach wyludnianie się Wołomina na rzecz Warszawy oraz gmin ościennych, a samo miasto powoli traci funkcję „sypialni Warszawy”, którą pełniło przez ostatnie dziesięciolecia Zapowiadane inwestycje powinny ułatwić dostęp do wszelkiego rodzaju usług i zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych dla nowych mieszkańców osiedla. Oprócz typowego dla miejskiego budżetu wysokiego udziału inwestycji infrastrukturalnych należy również zwrócić uwagę na zapewnienie potrzeb wszystkich kategorii wiekowych wśród mieszkańców osiedla. Lepsza integracja oraz wzajemna współpraca mieszkańców osiedla, wraz ze wsparciem instytucji i środków gminnych powinny ułatwić zarówno wychowanie dzieci i młodzieży, a także umożliwić dostęp do opieki dla osób samotnych i starszych. Wiele zależy od działań społeczności lokalnych, jednak jak pokazuje historia tej części Wołomina, począwszy od międzywojennego Towarzystwa Przyjaciół Osiedla Wołominek, Sławka i Okolic, a kończąc na współczesnych oddolnych inicjatywach, społeczności lokalnej osiedla nigdy nie brakowało serca.
Bibliografia:
Dzieje Wołomina i okolic, red. L. Podhorecki, wyd. PWN 1984 r.
M. Kubacz, Działalność Towarzystwa Przyjaciół Osiedli Wołominka, Sławka i Okolic w świetle zachowanych dokumentów, „Rocznik Wołomiński”, t. V, Wołomin 2009 r.
J. Bublewski, Wołominek, „Rocznik Wołomiński, t. XI, Wołomin 2015 r.
J. Lewicki, Powiat Wołomiński w ostatnim XXV-leciu, Radzymin 1968 r.
J. Lewicki, Okupacja w powiecie Wołomin, Radzymin 1969 r.
J. Lewicki, Miasto Wołomin, Radzymin 1974 r.
Wspomnienie o Dawnym Wołominie, album z wystawy zorganizowanej przez Muzeum im. Zofii i Wacława Nałkowskich w Wołominie z okazji Europejskich Dni Dziedzictwa 2006, M. Kubacz, Wołomin 2006 r.
„Rocznik Wołomiński”
tom XIV, 2018
Michał Janiak
+ There are no comments
Add yours