Pomnik pod Osowem

Od osób, zajmujących się budową pomnika poległych pod Osowem otrzymaliśmy z prośbą o ogłoszenie w Gazecie, co następuje: Dwie mile we wschodniej stronie od Warszawy, za Wisłą, prawie pośrodku między Radzyminem a Okuniewem, leży wieś Osów, wsławiona podczas obrony Warszawy w roku 1920. Gdy bolszewikom udało się przerwać tam szeregi wojska polskiego i już myśleli, że droga do stolicy Polski stoji dla nich otworem, zastąpił im nagle drogę świeżo utworzony i wcale jeszcze z wojną nieobyty 236-ty pułk ochotniczy piechoty i w krwawej bitwie w dniu 14 sierpnia odparł i powstrzymał nacierających wrogów, ocalając w ten sposób Warszawę. W bitwie tej poległ kuli bolszewickiej dzielny ksiądz kapelan Skorupka, a wraz z nim dwóch oficerów i kilkudziesięciu ochotników, którzy przed paru zaledwie tygodniami poszli z własnej ochoty do wojska, aby bronić Ojczyzny. W zamęcie wojennym nie można było sprawdzić imion i nazwisk wszystkich poległych; tylko kilku zdołały zabrać rodziny, aby pochować na cmentarzu; pozostałych pogrzebano bez sprawdzenia osób na polu bitwy w paru bratnich, wielkich mogiłach. Kto w nich spoczął, można się tylko domyślać, ale pewności niema; leżą tam zapewne ci wszyscy, których po bitwie nie doliczono się w pułku, a którzy po zakończeniu wojny nie wrócili z niewoli.

Rodziny poległych i zaginionych w tej bitwie ochotników zajęły się uporządkowaniem tych mogił i postawieniem na nich pomnika. Pomnik jest już na ukończeniu i brak mu tylko ozdób i napisów, które mają być wyryte na dwóch wielkich tablicach kamiennych. Będą na nich wypisane imiona i nazwiska poległych i zaginionych w bitwie pod Osowem, oraz ich lata i zawód lub zajęcie. Komitet zajmujący się budową pomnika ma już przeszło sześćdziesiąt tych imion i nazwisk, zupełnie sprawdzonych. Ale wiadomo, że mogiły pod Osowem zawierają znacznie więcej poległych i należałoby, ile możność, żadnego z nich nie pominąć i wszystkich na pomniku wymienić. Otóż komitet budowy pomnika prosi tych wszystkich, którzy mieli kogoś ze swoich w 236 pułku ochotniczym piechoty i przypuszczają, że zginął właśnie w bitwie pod wsią Osowem dnia 14 sierpnia 1920 roku, aby jak najrychlej przysłali o tem wiadomość. W szczególności potrzebna jest dokładna wiadomość o tych ochotnikach, o których wprawdzie wiadomo, że polegli lub zaginęli w bitwie pod Osowem, ale niewiadomo, ile mieli lat życia, czem się trudnili przed wstąpieniem do wojska, czy nie odnaleźli się później, i wreszcie, czy ich rodziny zgadzają się na to, aby ich imiona i nazwiska uwiecznić na pomniku.

Są to następujący żołnierze z 236-go ochotniczego pułku piechoty: sierżant Henryk Grzmielewski, sierżant Ignacy Zimek, Stefan Ambrożewicz, Józef Barczak, Bronisław Dubal, Kazimierz Girtler, Józef Grot, Józef Kopeć, Kazimierz Pawłowski, Konstanty Rojewski, Ludwik Romanowicz, Piotr Rozum, Franciszek Sawicki, Józef Socha, Stanisław Waga, Jan Wiśniewski, Władysław Wróbel, Antoni Zawistowski, Michał Buczak, Jan Białozorski, Władysław Kwiatkowski, Henryk Kiersnowski, Jan Krajewski, plutonowy Stanisław Zaręba; nadto prawdopodobnie pogrzebani są pod Osowem następujący żołnierze z innych pułków, o których braknie jednak szczegółowych wiadomości i zgody rodzin na umieszczenie odpowiedniej wzmianki na pomniku; z 33 pułku piechoty: podporucznik Mieczysław Kubala — nauczyciel, podporucznik Włodzimierz Midiałowski — student, starszy szeregowiec Antoni Ignalewski, Zygmunt Czaplicki, Władysław Choruszewski, Czesław Majewski, Antoni Puścian, Franciszek Skorzyński, Konstanty Kwietnik, kapral Pietraszko, sierżant Michalak, oraz z 13-go pułku piechoty: Feliks Zajączkowski. Władysław Boniarczyk i Jan Błażej.

Komitet budowy pomnika uprasza rodziny wyżej wymienionych żołnierzy o przysłanie szczegółowej o nich wiadomości, oraz zgody na umieszczenie na pomniku ich imion i nazwisk. Wiadomość należy przysłać pod takim adresem: Wanda Prószyńska, ulica Niecała, 14, w Warszawie.

A oto nazwiska tych, którzy napewno zginęli w owej bitwie pod Osowem: ksiądz Ignacy Skorupka (lat 26), porucznik Stanisław Matarewicz (I. 32), podporucznik Wojciech Świdwiński — student (l. 22), plutonowy Olgierd Złoty — student. Kazimierz Aronowski — urzędnik (I. 25). Michał Benet — kupiec (l. 36), Michał Ejerwajs — handlowiec (l. 26), Apolonjusz Górecki — robotnik (I. 15), Jan Gralak — kupiec (l. 34), Konrad Halladin — handlowiec (l. 30), Kazimierz Hetler — uczeń, Czesław Jackowski — uczeń (I. 16). Michał Katelbach — buchalter (l. 23), Tadeusz Kochanowski — urzędnik (I. 31), Jan Krasieński — technik (I. 23), Zenon Kuckowski — urzędnik (l. 27), Zygmunt Omyliński – uczeń (l. 17), Ksawery Oziembło — handlowiec (I. 32), Henryk Piotrowicz — inżyńjer (l. 47), Karol Płozko — uczeń (I. 16). Bolesław Prószyński — uczeń (1. 17), Zygmunt Szczucki — uczeń (l. 16), Halina Szybowska — żona oficera (l. 23), Jan Szczygielski — uczeń (I. 17), Henryk Zalewski — handlowiec (l. 22), Augustyn Zmorski — uczeń (l. 16) i Michał Zawadzki — robotnik (l. 27).

Przy sposobności komitet budowy pomnika zawiadamia, kogo to może obchodzić, że posiada następujące szczątki różnych rzeczy, znalezione i zebrane na polu bitwy pod Osowem, a przez rodziny dotychczas nieodebrane: 1) Świadectwo tymczasowe szeregowca Henryka Kiersnowskiego z 1 kompanii 236 pułku piechoty; 2) papiery Stanisława Zaręby, plutonowego z 4 komp 236 p; 3) bilety i dowody Olgierda Złotego, 4) kilka kawałków paszportu niemieckiego z nazwiskiem Wincentego Krajewskiego; 5) list do Stanisławy Kowalczyk w Ulasku pod Kobyłką i Wołominem; 6) kartka Michała Buczaka z I bat. 2 komp. 36 pułku piech.; 7) kartka Feliksa Wąsiewicza z 4 komp. wartowniczej 32 pułku piech.: 8) kawałek papieru listowego z nadrukiem: „Repki, Sokołów, siediecka gub.; 9) kawałek listu ucznia szkoły we Włocławku Gieńka, kolegi Wacława Rybickiego, do p. Wojciecha; 10) kartka Jana Białozorskiego — wieś Grzebowice-Wielkie; 11) kawałek listu z Szumska na Wołyniu do Stefana.

Gazeta Świąteczna
R.44, nr 2260 (25 maja 1924)