Rzemiosło w okresie PRL

Pierwsze warsztaty rzemieślnicze uruchomiono w Wołominie tuż po wyzwoleniu. Dopiero w rok później, na jesieni 1945, z inicjatywy Aleksego Matuszewkiego, właściciela zakładu mechanicznego w Radzyminie, powstał Cech Rzemiosł Różnych obejmujący swym zasięgiem cały powiat radzymiński (od 1952 – wołomiński). Siedziba cechu znajdowała się w Radzyminie. Pierwszym starszym cechu został założyciel; Aleksy Matuszewski. Cech powiatowy działał na podstawie prawa przemysłowego z 1927 r. z uzupełnieniami rozporządzeń PKWN z dnia 27 grudnia 1944 r.
Swobodny rozwój rzemiosła w pierwszych latach po wojnie został przerwany w czasach stalinowskich, gdy władze podjęły jawną walkę z prywatną inicjatywą. 3 kwietnia 1948 r. ukazał się przepis o przymusowej przynależności rzemieślników do cechu. W 1951 r. powstał podporządkowany władzom państwowym Okręgowy Związek Cechów obejmujący Warszawę i okoliczne powiaty. W latach 1948-1955 władze podjęły działania na rzecz całkowitego i przymusowego uspółdzielczenia warsztatów rzemieślniczych, wykorzystując przy tym dekret Naczelnika Państwa z 18 grudnia 1918 r. o zarządach przymusowych nad rzemiosłem. Zarządom tym poddano wszystkie większe i średnie warsztaty, później i małe. W 1950 r. opublikowano ustawę o przymusowym wykupie przez państwo i spółdzielnie maszyn i urządzeń znajdujących się w warsztatach. Władze, bez żadnego uzasadnienia, odmawiały wydawania kart rzemieślniczych, zmuszały do likwidacji lub uspółdzielczenia warsztatów, odbierały lokale, stosowały szykany wobec właścicieli. Tak na przykład uniemożliwiały dzieciom prywatnych rzemieślników naukę na wyższych uczelniach, a powołanych do służby wojskowej ich synów wysyłały do ciężkich i niebezpiecznych prac w kamieniołomach i kopalniach, ponieważ byli “niepewni politycznie”. Najbardziej jednak skutecznym sposobem zwalczania prywatnego rzemiosła była polityka finansowa, polegająca na nakładaniu na warsztaty zawyżonych podatków.

W latach 1953-1954 nastąpiła stopniowa zmiana w polityce władz wobec rzemiosła. Część prywatnych właścicieli wstępowała do tzw. spółdzielni pomocniczych i pod jej osłoną prowadziła nadal samodzielną działalność gospodarczą.

Największe zmiany zaszły w okresie Polskiego Października 1956 roku. 11 września wyszła nowa ustawa o Cechach Rzemieślniczych i Związku Izb Rzemieślniczych. Dawała ona duże swobody tym organizacjom, gwarantowała poszanowanie prywatnej własności rzemieślników. Wielu z nich odzyskało wtedy swoje warsztaty.

Duża chłonność rynku spowodowana chronicznymi brakami w zaopatrzeniu ludności w całym okresie PRL sprzyjała rozwojowi rzemiosła. Część właścicieli wykorzystywała tę sytuację i spekulowała, podnosząc ceny swoich wyrobów, bogaciła się nadmiernie w szybkim tempie. Władze stosowały wobec nich surowe represje włącznie z zamknięciem zakładu. Praktycznie całe rzemiosło w okresie PRL balansowało na granicy prawa, bowiem państwowe czy spółdzielcze przydziały surowców i materiałów dla prywatnych warsztatów były za małe, pozwalały jedynie na kilkumiesięczną produkcję w roku. Każdy więc rzemieślnik musiał “kombinować”, nabywać surowce na czarnym rynku, często u pasera i złodzieja, który wyniósł materiał z fabryki państwowej. Rzemieślnicy dotkliwie też odczuwali ucisk fiskalny ze strony organów skarbowych, zmuszający ich do ukrywania swoich prawdziwych dochodów, bądź też do przekupywania łasych na pieniądze i prezenty urzędników. Mimo wszystko, po 1956r. sytuacja rzemiosła radykalnie się zmieniła. Prywatni właściciele mieli we władzach państwowych rzeczników swych interesów w postaci Stronnictwa Demokratycznego, niektórzy dla interesu wstępowali do PZPR.

Warunki pracy rzemiosła poprawiły się na tyle, że Walne Zgromadzenie Delegatów Cechu Rzemiosł Różnych Powiatu Wołomińskiego podjęło uchwałę o budowie Powiatowego Domu Rzemiosła w Wołominie. Kamień węgielny pod budowę nowej siedziby (stara mieściła się dotąd w Radzyminie) położono 8 maja 1965 r. Budowę ukończono w 1968 r. Budynek wznoszony był z dobrowolnych składek członków cechu i przy znacznym udziale ich robocizny.

W epoce liberalnej dekady Gierka (1970-1980) rzemiosło przeżywało bujny rozwój, chociaż krępowały je różne ograniczenia i ucisk podatkowy. Zakłady rzemieślnicze pracowały na pełnych obrotach, ich właściciele osiągali duże zyski. Po zmianach w systemie administracyjnym kraju, 1 czerwca 1975 roku dokonano reorganizacji rzemiosła. W skład Warszawskiej Izby Rzemieślniczej weszły teraz cechy wielobranżowe z powiatów podstołecznych, które zostały przyłączone do województwa stołecznego, w tym i cech wołomiński.

5 czerwca 1983 r. rzemiosło wołomińskie obchodziło swoje święto. Tego dnia otrzymało z inicjatywy starszego cechu Stefana Krzyny i podstarszych Tadeusza Kuleszy oraz Zbigniewa Tomczuka kolejny szósty już w historii cechu sztandar. Dla podkreślenia rangi starszyzny cechowej ufundowano też pierwsze w historii rzemiosła wołomińskiego insygnia cechowe w postaci trzech łańcuchów ze srebra.