Tramwaje konne w Wołominie (IV)

Linia VI

To druga linia kolejki konnej w dobrach właściciela Wołomina Henryka Wojciechowskiego. Pierwsza linia ruszyła w lipcu 1897 roku i kursowała z okolic stacji w Wołominie do lasku na południe od toru kolejowego o czym szerzej przy okazji linii I. Obecnie zbudowana linia zaczęła funkcjonować na mocy uchwały gminnej, od około 20 lipca 1910 roku. Trasa tramwaju zaczynała się w okolicy dworu Wojciechowskiego (odległego o około 1000 kroków od stacji w Wołominie gdzie obecnie znajduje się Urząd Miejski przy Ogrodowej 4). Trasa kończyła po około 5 wiorstach w leśnej miejscowości zwanej „Wiktorynem” (na południe do lasu Wołomin, tj. do lasu Nasfetera), której właścicielem był także H. Wojciechowski. Na linii kursowały dwa wagony.

Linia VII

W drugiej połowie sierpnia 1912 r. grono obywateli, właścicieli posiadłości, położonych na Wołominku, nieopodal stacji kolei petersburskiej w Wołominie, wystąpiło do jednego z adwokatów przysięgłych aby ten zajął się zorganizowaniem nowego towarzystwa udziałowego. Towarzystwo miało się zająć zbudowaniem linii tramwaju od stacji w Wołominie, obok posiadłości: Kobylińskiego, Johna, Jałowieckiego, Rengierta, Dzięgielewskiego, Hertza, Hryniewicza, Stahlkopfa, Ehrlicha, Dorabielskiego i innych w kierunku od stacji Struga kolejki Mareckiej lub krótszej linii. Zebranie zainteresowanych odbyło się w niedzielę 1 września o godz. 15, w kancelarii adwokackiej Józefa Hryniewicza na Wołominku. Podczas zebrania zbierano pieniądze na koszta wyrobienia koncesji oraz plany sytuacyjne, niwelacyjne i udziały.

9 czerwca 1913 r. w południe odbyło się poświęcenie rozpoczęcia budowy tej linii. Mszę polową celebrował proboszcz parafii Kobyłka – ksiądz dziekan Antoni Zagańczyk, który dopełnił aktu poświęcenia. Wytyczona linia zaczynała się przy stacji w Wołominie a kończyła w Nowej Wsi będącej własnością Olgierda Korolkiewicza. Nowa Wieś znajdowała się w odległości 1,5 wiorsty od Wołomina granicząc z rzeką Struga, przy której projektowano zbudować zakład hydropatyczny. Budową linii, zaprojektowanej przez inż. Henryka Hussa, zajmował się S. Konieczny. Otwarcia linii spodziewano się 1 lipca jednak z jakichś powodów przez najbliższy rok tramwaj się nie pojawił. Dopiero w drugiej połowie czerwca 1914 r. władze gubernialne zawiadomiły O. Korolkiewicza, że MSW wydało zezwolenie na puszczenie ruchu tramwajów na linii z Wołomina do tworzącej się osady Wieś-Ogród z ceną 7 kop. za bilet oraz do letniska Nowa Wieś z opłatą 10 kop. za bilet. Kraniec linii został urządzony na wprost stacji w Wołominie. Ruch tramwajów został oparty o rozkład jazdy pociągów kolei petersburskiej z/do Warszawy. I tak:

• tramwaje oczekiwały w Wołominie na pociągi wyjeżdżające z Warszawy o godz.: 8.23, 9.58, 12.53, 14.23, 15.23, 16.25, 17.43, 20.03 i 21.03;
• od strony Nowej Wsi tramwaje zdążały na pociągi, które przybywały do Warszawy na godz.: 7.45, 8.15, 11.06, 14.57, 18.43, 19.56 i 22.10.

Linia VIII

Lokalna gazeta w czerwcu 1930 r. zainteresowała się osiedlami miasto-ogród Stefanówka (ob. w Kobyłce) i miasto-las Helenówka (ob. w Wołominie). Sprawa dotyczyła rozwoju tych osiedli, co zawdzięczano Stowarzyszeniu Przyjaciół na czele którego stał znany ze swej działalności na niwie gospodarczej i społecznej obywatel ziemski – Stefan Nasfeter. Na tych terenach pobudowano już przeszło 100 domków rodzinnych. – pisano – Ulice osiedla doprowadzone są do należytego porządku i wysadzane drzewkami. Pomimo, że właściciele parceli wyrazili chęć opodatkowania na wyłożone koszty inwestycji i ulic, p. Nasfeter wszystkie koszta poniesione dotąd przyjął na siebie i odmówił przyjęcia zwrotu. Jednocześnie p. Stefan Nasfeter, jako prezes Komisji Dróg i Oświetlenia, i w tym kierunku sprawy nie zasypia, dowodem czego jest zakup szyn z funduszów własnych na przeprowadzenie tramwaju w osiedlach i zainstalowania dynamo-maszyny do oświetlenia elektrycznego. Dzięki nadzwyczajnym wysiłkom p. Nasfetera osiedle rozwija się coraz bardziej. (…)

Nie ma absolutnie żadnej pewności czy zakupione szyny ułożono i czy kiedykolwiek ruszył po nich ów tramwaj – w domyśle – kolejka konna.

Zakończenie

Linie wołomińskich kolejek podjazdowych nie tworzyły nigdy całości – każda posiadała innego właściciela, inną koncesję no i każda funkcjonowała w różnym czasie. 

Ostatecznego kresu funkcjonowania poszczególnych kolejek konnych nie udało się w żadnych źródłach jednoznacznie potwierdzić. Niniejszy artykuł starał się zaledwo wskazać czasookresy, w których tramwaje te mogły ewentualnie jeszcze kursować. Wiadomym jest natomiast, że przynajmniej dwie linie konne – pasażerska w kierunku Zenonowa i towarowa należąca do cegielni „Dionizy” funkcjonowały u progu lat trzydziestych. Dodatkową wskazówką, że linia do Zenonowa mogła kursować jeszcze w latach 30. jest fakt założenia spółki i wpisanie jej do rejestru sądowego w grudniu 1930 roku.

* * *

Autor składa serdeczne podziękowania za wsparcie merytoryczne Bogdanowi Pokropińskiemu z Warszawy oraz Łukaszowi Rygało z Wołomina. Podziękowania należą się także Piotrowi Cioskowi, Bartłomiejowi Maciejewskiemu, Danielowi Nalazkowi, Marcinowi Kozłowskiemu oraz Jarosławowi Loretzowi z Warszawy za różne formy pomocy oraz ubogacenie artykułu schematem linii oraz zbiorem biletów. 

Świat Kolei
nr 9/2019

Bibliografia

• „Dzieje Wołomina i okolic” – praca zbiorowa pod red. L. Podhorodeckiego, wyd. PWN, Warszawa 1984;
• „Henryk Konstanty Wojciechowski (1851-1934)”, M. Kubacz, A. Sobczak, wyd. UM w Wołominie, Wołomin 2014;
• „Nasze koleje – Kolejka Marecka”, B. Pokropiński, wyd. WKŁ, Warszawa 1985;
• www.dawny.pl – historia powiatu w dokumentach i wspomnieniach – strona internetowa dotycząca historii Wołomina i okolic. 

67. „Henryk Konstanty Wojciechowski…”, s. 19-20.
68. „KW” nr 201 23.07.1910 r.
69. „KW” nr 241b z 31.08.1912 r.
70. „Goniec Poranny” nr 260 z 10.06.1912 r.
71. „KW” nr 177 z 29.06.1914 r.
72. Oba rejony obecnie należą do Kobyłki i Wołomina ia ich nazwy obecnie funkcjonują w tradycji lokalnej.
73. „Głos Wołomina, Radzymina i Mińska Mazow.” nr 2 z 06.1930 r.
74. Linia do Zenonowa jest zaznaczona na planie z 1933 roku. Generalnie wszelkie plany nie są wiarygodnym źródłem ze względu na to, że były przygotowywane wcześniej, nierzadko bez wnikania czy po szynach, które leżały na danym terenie coś w tym czasie kursowało, czy może od lat rdzewiały.
75. → przypis nr 66.

Dariusz Walczak