Maria Nachtman była lekarzem pediatrą. Po wybuchu wojny włączyła się, za sprawą starszego brata Jerzego, do działalności konspiracyjnej i przyjęła pseudonim „Agata”. Działalność konspiracyjną łączyła z pracą w wołomińskim szpitalu. Pomagała m.in. doktorowi Zachariaszowi Frankowi ukrywającemu się po ucieczce z getta wołomińskiego. Po 1944 roku nadal działała w konspiracji. Została aresztowana przez NKWD wiosną 1946 roku. Po śledztwie i tajnej rozprawie sądowej została skazana 3 listopada 1947 roku na sześć lat więzienia, po tak zwanej amnestii wyrok skrócono do trzech lat, prawdopodobnie na skutek listu, jaki napisała Carlota Frank do prezydenta Bolesława Bieruta. List dotyczył ocalenia doktora Zachariasza Franka dzięki jej pomocy.
Walentyna Stempkowska, współwięźniarka, wspominała Marię Nachtman:
„Jak trafiasz do więzienia, myślisz tak: wszystko już za mną. Teraz tylko odsiedzieć swoje i wyjść z tego piekła, mieć to za sobą, zapomnieć. Dla nas, inaczej niż dla kryminalnych, więzienie często było dopiero wstępem do tych kręgów piekła. Wydawało się, że gorzej być nie może, a ciągle okazywało się, że jednak może. «Agata» często miała wrażenie, że chciano ją upokorzyć, wdeptać w ziemię, zniszczyć to, co dla niej było najcenniejsze: jej godność. I zawsze powtarzała, że da radę, że jest mocniejsza od swoich prześladowców”.
Carlota Frank po wojnie napisała list do prezydenta Bolesława Bieruta w sprawie uwolnienia Marii Krystyny Nachtman − żołnierza Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ), sądzonej w 1946 za przynależność do ścisłego kierownictwa Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW). Prawdopodobnie na skutek tego wystąpienia sześcioletni wyrok Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie został skrócony do trzech lat, Maria Krystyna Nachtman wyszła na wolność 8 IV 1949.
Maria Krystyna Nachtman
(ur. 9 I 1924 w Wołominie – zm. 8 XI 1992 w Wołominie), kw. E 1−01−16
Lekarz pediatra, c. Edwarda (1886−1939) i Ludwiki Bolesławy z d. Leśniewskiej (1898–1968), siostra Jerzego (1922–2017) [zob.] − żołnierza NSZ, uczestnika Powstania Warszawskiego w batalionie „Chrobry II” i Tadeusza Bohdana (1930−1952) − studenta, który zginął w Morzu Bałtyckim (przekraczając „zieloną granicę” do Szwecji). Wraz z braćmi należała do harcerstwa wołomińskiego. Absolwentka Publicznej Szkoły Powszechnej nr 2 (żeńskiej) przy ul. Wileńskiej 28 (obecnie ul. Wileńska 32) w Wołominie (1937), Liceum im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, Prywatnej Szkoły Zawodowej dla Kształcenia Pomocniczego Personelu Sanitarnego prof. Jana Zaorskiego przy ul. Krakowskie Przedmieście 26/28 w Warszawie (4 III 1941–1944), Wydziału Pediatrii Akademii Medycznej w Warszawie.
Po wybuchu II wojny światowej włączyła się (za sprawą brata Jerzego) w działalność konspiracyjną i przyjęła ps. „Agata”. Działała w Organizacji Wojskowej „Wilki”, a od 1942 w Narodowych Siłach Zbrojnych, łączniczka Oddziału Bojowego KG NSZ, następnie Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW). Działalność konspiracyjną łączyła z pracą w szpitalu. Pomagała ukrywającemu się po ucieczce z getta doktorowi Zachariaszowi Frankowi i jego rodzinie oraz udzieliła pomocy dr prawa Bronisławie Wartnakowej i doktorowi prawa Leonowi Safrinowi. Po 1944 nadal działała w konspiracji (druga konspiracja). Była łączniczką por. Lechosława Roszkowskiego ps. „Tomasz” szefa Wydziału I Komendy Głównej Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Została aresztowana przez NKWD (wiosna 1946). Po śledztwie i tajnej rozprawie sądowej została skazana 3 XI 1947 na 6 lat więzienia, po tzw. amnestii wyrok skrócono do 3 lat, wyszła na wolność w kwietniu 1949. Więziona w Areszcie Śledczym Warszawa-Mokotów (więzienie na Rakowieckiej, więzienie mokotowskie) przy ul. Rakowieckiej 37 i w Areszcie Karnym Bydgoszcz-Fordon przy ul. Rynek 8. Prawdopodobnie na zmniejszenie wymiaru kary wpływ miał list napisany przez żonę dra Zachariasza Franka Carlotę Oltramare-Frank do prezydenta Bolesława Bieruta, w którym m.in. podkreśliła „prawość charakteru i wyrobienia obywatelskiego” Marii Nachtman w czasie okupacji niemieckiej. Odznaczona Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego NSZ (po 1992).
Źródło: tablica nagrobna; W. Holewiński, Opowiem ci o wolności, Zysk i S-ka, Warszawa 2012; J. Stryjek, Żołnierze wyklęci Ziemi Wołomińskiej, Wołomin 2014, s. 12; Sylwetki kobiet-żołnierzy, służba Polek na frontach II wojny światowej, red. K. Kabzińska, Wyd. Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek”, Toruń 2003, s. 237−240; informacje uzyskane od ciotecznego brata Jacka Brzuszczyńskiego [Wołomin 23 X 2014].
+ There are no comments
Add yours