Krótki zarys monograficzno – faktograficzny Batalionów Chłopskich na terenie powiatu Radzymin (II)

Bataliony Chłopskie

Już w 1940 roku w kierownictwie ruchu ludowego w Polsce zapadła decyzja o stworzeniu w ramach ruchu ludowego, własnej, bojowej organizacji zbrojnej. Wynikało to z odmienności celów politycznych jakie miał ten ruch w porównaniu ze Związkiem Walki Zbrojnej – grupującej przecież elementy sanacyjne, obce ruchowi ludowemu. Dlatego też po decyzji Centralnego Kierownictwa Ruchu Ludowego powołującej do życia własną, zbrojną organizację pod nazwą Straż Chłopska “Chłostra”, przemianowaną później na Bataliony Chłopskie – postanowienie to w kierownictwie ruchu ludowego pow. radzymińskiego przyjęto z zadowoleniem.

W drugiej połowie 1940 roku Marian Gotowiec s. Franciszka wspólnie z Romualdem Tyczyńskim i Marianem Wojciechowskim prowadzą rozmowy w Warszawie z Józefem Nieko i Kazimierzem Banachem nad wcieleniem “Racławic” w skład Batalionów Chłopskich. Teren powiatu radzymińskiego wchodzi w skład Okęgu II-go (woj. warszawskie) jako V obwód BCh. Na przełomie roku 1940/1941, prawdopodobnie w styczniu 1941 roku, zostaje powołana Komenda Obwodu w następującym składzie:

1. Komendant Obwodu – Marian Gotowiec s. Franciszka ze wsi Krusze ps. Andrzej Kruszewski, “Walenty Rybak”,”Oracz”
2. Z-ca Komendanta – Stanisław Okulski z Roszczepa i szef organizacyjny ps. “Łukasz”
3. Szef Oddziałów Specjalnych – Marian Gotowiec s. Jana z Ostrówka ps. “Antek Szczur”
4. Członek Sztabu Obwodu i Komendant LSB – Stanisław Śliwa z Krusza
5. Szef Łączności (od 1942 r.) – Władysław Rytel – Kuc “Oszczep” z Wycinek

Głównym punktem dowodzenia Batalionów Chłopskich powiatu było miejsce zamieszkania Dowódcy Obwodu tzn. we wsi Krusze. Tam skupiały się wszelkie kontakty. Drugim ośrodkiem było miejsce zamieszkania Dowódcy Oddziału specjalnego tzn. w Ostrówku u Stanisława i Aleksandry Gotowiec a następnie w domu za zębiną zwanym “Wygnanką”, gdzie zamieszkiwał Marian Gotowiec s. Jana wraz ze swoją siostrą Czesławą Gotowiec obecnie Kotniewicz.

Łącznikami Komendy Obwodu byli: Justyna Gotowiec obecnie Rytel – Kuc ps. “Pestka” (łączniczka województwa), Eugeniusz Gotowiec s. Stanisława ps. “Gawron” (oboje z osiedla Ostrówek gm. Klembów) oraz Jan Śliwa ze wsi Krusze.

Na terenie gmin utworzone zostały Komendy Gminne organizujące BCh w swoim rejonie.

Komendantami gminnymi BCh byli:

1. w gm. Klembów – Julian Baran do 1943 r. (zamordowany przez Niemców w lasach Ostrówka) od 1943 r. Jan Jachacy s. Andrzeja “Hejba” z Krusza.
2. w gm. Tłuszcz – Stanisław Ołdak z Wólki Kozłowskiej
3. w gm. Strachówka – Stanisław Kokoszka
4. w gm. Jadów – Jan Śliwa z Jadowa
5. w gm. Zabrodzie – Paweł Mróz
6. w gm Małopole – Kazimierz Fluks z Dąbrówki
7. w gm. Radzymin – Jan Kornacki
8. w gm. Kobyłka – NN
9. w gm. Ręczaje – Jan Rozbicki
10. w gm. Międzyleś – NN
11. w gm. Kamieńczyk – NN

We wsiach poszczególnych gmin powiatu radzymińskiego zorganizowane zostały tzw. placówki wiejskie (drużyny). Na przełomie roku 1943/1944 stan liczebny Batalionów Chłopskich pow. radzymińskiego wynosił ok. 1800 żołnierzy, skupionych we wszystkich ogniwach organizacyjnych. Ilość zaś uzbrojenia jakim V Obwód BCh dysponował w tym czasie była następująca: 1 ckm, 2 rkm typu “Browning”, 4 rkm typu “Diegtiarów”, ok. 50 pistoletów i rewolwerów, 16 pistoletów maszynowych, (w tym 1 typu “Bergmann”, 3 “Schmeiser”, 10 “PPSza”, 2 “Steny”), 3 karabiny maszynowe wymontowane z rozbitych samolotów oraz ok 120 karabinów ręcznych, w większości typu “Mauser”. Łącznie około 200 jednostek broni różnych typów, zdobywanych jakże wielkim trudem. Jest to miarą patriotyzmu i wysiłku wsi powiatu radzymińskiego w walkę o wyzwolenie Ojczyzny i dużych zdolności organizatorskich w rozwijaniu oporu przeciwko hitlerowskiemu okupantowi.

Opracowano w styczniu 1973 roku w oparciu o ustne relacje:

Podstawowa główna relacja: B. Komendanta 5 Obwodu, II Okręgu BCh Mariana Gotowiec s. Franciszka, podpułkownika rez. WP
B. Zastępcy Dowódcy Oddziału Specjalnego BCh 5 Obwodu – Władysława Rytel – Kuc, majora rez. WP
B. członka Komendy 5 Obwodu BCh i Komendanta LSB – Stanisława Śliwy
B. łączniczki wojewódzkiej Komendy 5 Obwodu BCh – Justyny Rytel – Kuc
B. członka kierowniczej „trójki” LZK na pow. Radzymin – Haliny Koskowskiej,

Eugeniusz Gotowiec
Krótki zarys monograficzno – faktograficzny Batalionów Chłopskich na terenie powiatu Radzymin (obecnie Wołomin) w latach 1939 – 1944
(kopia maszynopisu ze zbiorów PCDiT w Wołominie)

Piotr Kuciński