25 października 1985 r., w osiemdziesiątą rocznicę powstania Związku Nauczycielstwa Polskiego i czterdziestą rocznicę zwycięstwa nad faszyzmem została odsłonięta, na budynku Biblioteki Pedagogicznej przy ulicy Ogrodowej w Wołominie tablica, poświęcona nauczycielom ziemi wołomińskiej zamordowanym przez hitlerowskiego okupanta w latach 1939-1945. Szczególnie wzruszającym momentem był apel pomordowanych, przejmująco brzmiały słowa: “wzywam do apelu kol. Czesława Murawskiego, kierownika Szkoły Podstawowej w Kobyłce, aktywnego działacza społecznego i niepodległościowego, członka ruchu oporu, Związku Walki Zbrojnej i Tajnej Organizacji Nauczycielskiej, aresztowanego 30 września 1940 roku i zamordowanego 14 sierpnia 1941 roku w obozie zagłady w Oświęcimiu”. Łoskot werbli harcerskich zamykał odczytaną notę biograficzną każdego z 12 nauczycieli, których nazwiska umieszczono na tablicy, są to: Zofia Brzozowska, Antoni Maliszewski, Anna Zawadzka, Stanisław Kucharski, Bronisław Zawadzki, Wacław Golisz, Franciszek Chróścielewski, Jan Wolny, Zygmunt Gała, Michał Wawrzynowski, Stanisław Giełżycki, Czesław Murawski.
Również w tym dniu, jako prezes Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego w Wołominie, uczestniczyłam w uroczystości aktu wręczania Odznaki ZNP za Tajne Nauczanie, następującym nauczycielom z Wołomina: Stanisławie Balonowej, Henryce Budnej, Józefie Burno, Łucji Garścia, Mariannie Gościniak, Irenie Haberman, Krystynie Kwapiszewskiej, (którą znałam już, będąc uczennicą SP 1), Władysławowi Kazimierczakowi, Lucynie Kowgier, Stefanii Kruczyńskiej, Stefanii Majewskiej, Sylwinie Olszewskiej, Janowi Olszewskiemu, Janowi Sałyga, Stanisławie Wieczorkiewicz, Izabelli Waszczyńskiej, Kazimierzowi Wierzbickiemu.
Autorzy podanych wyżej opracowań wymieniają następujących nauczycieli biorących udział w jawnym i tajnym nauczaniu w Wołominie, są to (nie wymieniam nauczycieli wypisanych wyżej): Bolesław Pławski, Natalia Kwapiszewskia, Bronisław Zawadzki, Maria Ostrowska, Stanisław Wilczyński, Bolesław i Eugenia Bohuszowie, Janina Tubielewicz, Janina Knapikówna, Antoni Morga, Stanisława Zacharówna, Stanisław Kulesza, Helena Wawrzynowska, Romuald Ruszczak, Stanisława Bobowska, Stanisław Śliwa, Janina Zieleniewska, Halina Cichowicz, Jan Kopcewicz, Janina Werner, Wacława Zdanowicz, Maria Dzwonkowska, Bolesław Napłoszek, Stanisław Balon, Maria Stawińska, Stanisława Kić, Władysław Jesień, Jadwiga Siechocka.
Inni nauczyciele to: Stanisława Zelman, Józef Świerczyński, Zbigniew Kaszyński, Teodor Marchlewski, Arkadiusz Wojciechowski, Stanisław Wieczyński i Edward Rostkowski. Wymienionym i tym zapomnianym twórcom oraz uczestnikom tajnego nauczania należy oddać szacunek i wdzięczność za konspiracyjną działalność oświatową z narażeniem zdrowia i życia.
W liście skierowanym do nauczycieli TON-u prezes Związku Nauczycielstwa Polskiego, Sławomir Broniarz i przewodnicząca Krajowej Sekcji Emerytów i Rencistów ZNP, Teresa Janiszewska, napisali: “W mrocznych czasach pogardy dla człowieka i hitlerowskiego terroru mieli odwagę stanąć do walki o wolność naszej Ojczyzny i przyszłość młodego pokolenia Polaków. Nieśli światło wiedzy i światło nadziei na zwycięstwo. Osobistym przykładem służyli swoim wychowankom i budowali społeczny front patriotycznego oporu przeciwko faszystowskiemu najeźdźcy.
Stworzyli niespotykany w żadnym okupowanym kraju podziemny system edukacyjny zakorzeniony w patriotycznej przeszłości i wiodący ku życiu w wolnej Polsce. Myśląc o wszystkich bohaterach konspiracyjnej oświaty odczuwamy dumę z historycznego dzieła Związku Nauczycielstwa Polskiego”.1 A Prezes Okręgu Mazowieckiego ZNP Jerzy Wiśniewski, dodaje: “Zdajemy sobie sprawę z tego, że tajne nauczanie było formą walki z okupantem równie ważną jak walka zbrojna i odegrało ogromną rolę w kształtowaniu ducha narodowego wśród młodego pokolenia. Chylimy czoła przed bohaterami tajnej oświaty, od których powinniśmy się uczyć patriotyzmu i sumiennego wypełniania obowiązków wynikających z bycia nauczycielem. Pamięć o nich jest zawsze żywa”. W Parku Kazimierzowskim, na warszawskim Powiślu, pod pomnikiem Tajnej Organizacji Nauczycielskiej, składane są kwiaty, zawsze 1 września2 i z okazji Dnia Edukacji Narodowej.
Krystynie Kwapiszewskiej i Stanisławie Balonowej – bohaterkom tajnego nauczania w Wołominie, miałam przyjemność wspólnie z koleżanką prezes Oddziału ZNP w Wołominie – Elżbietą Zborowską złożyć życzenia z okazji zbliżającej się 70-tej rocznicy TON-u, dołączając życzenia i podziękowania prezesów Sławomira Broniarza i Jerzego Wiśniewskiego za uznanie dla gotowości do zapłacenia najwyższej ceny – to jest oddania życia za działalność Tajnej Organizacji Nauczycielskiej i za osobisty wkład w tworzenie tego dzieła z życzeniami wielu lat życia w dobrym zdrowiu i poczuciu satysfakcji z wypełnienia najszlachetniejszej idei służby społeczeństwu oraz Polsce.
Przypisy:
- List skierowany do nauczycielek Tajnej Organizacji Nauczycielskiej K. Kwapiszewskiej i S. Balonowej przez Prezesa ZNP Sławomira Broniarza i Przewodniczącą Krajowej Sekcji E i R ZNP Teresę Janiszewską oraz list Prezesa Okręgu Mazowieckiego ZNP Jerzego Wiśniewskiego, Warszawa 2009, znajduje się w ich archiwach domowych nauczycielek, oraz kopie w Oddziale ZNP Wołomin.
- Pomnik Tajnej Organizacji Nauczycielskiej odsłonięto 9 XI 2000 w Parku Kazimierzowskim na warszawskim Powiślu. Pomnik upamiętnia Tajną Organizację Nauczycielską, powstałą w 1939. Zginęło wówczas 10 tys. nauczycieli prowadzących tajne komplety. Kwadrat na lewej stronie “książki” symbolizuje okno, bo specjalne ustawienie kwiatka lub firanki w oknie oznaczało, że jest bezpiecznie i można przyjść na lekcję. Pomysłodawcą pomnika był Jerzy Szczukowski z Białegostoku, syn nauczycieli TON-u. Pomnik powstał ze składek nauczycielskich, wykonała go Antonina Wysocka-Jończak.
+ There are no comments
Add yours