W mrocznym czasie II wojny światowej i okupacji podzielił los wielu wybitnych ludzi kultury i nauki. On polski profesor, poseł na sejm, psycholog i pedagog przyjął pseudonim “Znachor” i walczył o lepszą Polskę dla swoich dzieci i dzieci polskich rodzin, zginął na Majdanku.
Urodził się 1 września1897 r. w Rabie Wyżnej – na Podhalu jako syn Józefa i Marii – nauczycielki.
Nauka i praca
W latach 1908-1914 (z przerwą) był uczniem c. k. gimnazjum w Nowym Targu.
Już w klasie pierwszej uzyskał opinię “chlubnie uzdolnionego”, gdy był w klasie IV tegoż gimnazjum, zamieszkał ks. Michała Wawrzynowskiego, proboszcza parafii św. Katarzyny w Nowym Targu. Wyższe studia pedagogiczne ukończył w Warszawie. Jako jeden z wybitnych praktyków i teoretyków działania na rzecz rozwoju pedagogiki specjalnej w Polsce i na świecie, został pracownikiem naukowym Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, przyjacielem i współpracownikiem prof. dr Marii Grzegorzewskiej.
W istniejącej szkole ćwiczeń przy Instytucie, Michał Wawrzynowski i Janusz Korczak pod kierunkiem Marii Grzegorzewskiej, opracowali metodę ośrodków zainteresowań, którą wprowadzono do wszystkich sześciu klas szkół specjalnych dla upośledzonych umysłowo.
Wart podkreślenia jest fakt, że pedagodzy i dydaktycy Instytutu dopracowali się pod kierunkiem Michała Wawrzynowskiego pełnego, pierwszego w Polsce programu kształcenia specjalnego dzieci upośledzonych umysłowo. Później już jako były nauczyciel szkoły ćwiczeń prezentował poglądy na temat kształcenia i wychowania dzieci sprawnych inaczej.
W okresie międzywojennym był współpracownikiem redakcji “Szkoła Specjalna”, najpoczytniejszego periodyku zajmującego się problematyką osób upośledzonych w Polsce.
Był wizytatorem Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, zajmował się sprawami szkolnictwa specjalnego. W latach 1928-1935 był posłem na Sejm II Rzeczypospolitej II i III kadencji, z ramienia Bezpartyjnego Bloku Wspierania Rządu (BBWR).
Był członkiem Związku Nauczycielstwa Polskiego Szkół Powszechnych, a w czasach okupacji hitlerowskiej członkiem Tajnej Organizacji Nauczycielskiej. Wówczas z innymi członkami podziemia na terenie Wołomina skorzystał z zarządzeń władz niemieckich zezwalających na zorganizowanie szkoły handlowej pod nazwą: Priwate Koedukations Handelsschule in Wolomin Kreis Warschau – Prywatna Koedukacyjna Szkoła Handlowa w Wołominie. “Był jednym z najbardziej zasłużonych ludzi dla naszej szkoły” – po latach pisał dyrektor Feliks Szturo. Dwaj synowie Michała Wawrzynowskiego: Bogdan i Michał Wojciech uczęszczali do “Ekonomika” a żona Helena Wawrzynowska wykładała ekonomię.
Od legionów 1914 r. do działalności politycznej 1943 r.
W 1914 r. przerwał naukę i wstąpił do Legionów, pierwszej polskiej formacji wojskowej XX wieku.
W okresie okupacji hitlerowskiej działał w podziemnym ruchu oporu. Posługiwał się pseudonimem “Znachor”.
W jego gospodarstwie, w Małej Czarnej pod Wołominem, powstały struktury organizacyjne Powstańczych Oddziałów Specjalnych (POS), które później przyjęły nazwę “Jerzyki” (w kręgach konspiracyjnych używano nazw: Harcerska Kompania Szturmowa, grupa propagandowo-dywersyjna lub “kolejówka”).
“Profesor jako były pracownik – wizytator M.W.R.iO.P. – zaliczony został przez delegaturę rządu londyńskiego do kierowniczej grupy tworzącej zręby tajnego nauczania w całym Generalnym Gubernatorstwie. Już w 1940 r. spora grupa wołomińskiej młodzieży uczęszczała na komplety tajnego nauczania do Małej Czarnej, do “Znachora”. Domostwo położone było w pewnym oddaleniu od innych zabudowań i łączyło się z lasem – to właśnie umożliwiło “przemykanie się” do domu profesora sporych grup młodzieży. Tam też nieprzypadkowo, już w czerwcu 1940 r. zorganizowano pierwszy kurs szkolenia wojskowego dla grupy wołomińskich harcerzy. “W jego posiadłości przechowywana była także broń” – dodaje Monika Lach.
15 grudnia 1942 r. państwo Wawrzynowscy zostali szczęśliwymi rodzicami córki – Grażynki. W odwiedziny do swoich pań, do szpitala na ulicę Powstańców, przyszedł Michał Wawrzynowski z pachnącym, odżywczym rosołem dla swojej żony. Przez szybę zdążył zobaczyć swoją maleńką córeczkę. To było ich pierwsze i ostatnie spotkanie, gdyż po powrocie do domu, w Małej Czarnej został aresztowany przez Gestapo i uwięziony w Warszawie na Pawiaku. W styczniu 1943 r. został wywieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Lublinie nazywanego potocznie Majdankiem. Od pierwszych chwil pobytu w obozie nieodłącznie towarzyszył mu głód, strach, katorżnicza praca i choroby. Za wszelkie rzeczywiste czy wyimaginowane przewinienia był dotkliwie karany i szykanowany. Jego życie było nieustannie zagrożone. W okresie od 5 marca do 27 lipca 1943 r. otrzymywał paczki za pośrednictwem PCK. Więźniowie umierali w następstwie tragicznych warunków bytowych, mordowani w komorach gazowych, Michał Wawrzynowski zginął 10 kwietnia 1943 r. rozstrzelany w egzekucji. Jako przyczynę śmierci podano ostrą niewydolność jelitową. Hitlerowcy dla zatarcia śladów zbrodni zwłoki pomordowanych i zmarłych palili na stosach paleniskowych (podwozia samochodowe) i w krematoriach. W tym czasie na Majdanku zginął także brat Heleny – Eugeniusz Tabaszewski – absolwent wyższej uczelni w Krakowie.
Rocznik Wołomiński
tom VII
2011
+ There are no comments
Add yours