Parafia św. Izydora w Markach (V)

Erygowanie parafii

Od chwili wybudowania kościoła, zarządzający nim rektorzy czynili starania u władz kościelnych o nadanie samodzielności parafialnej. Centrum życia religijnego przeniosło się bowiem z peryferyjnie położonego Grodziska do rozwijających dynamicznie Marek. Jednak dopiero zabiegi ks. Dominika Budzejko spowodowały, że na progu rodzącej się niepodległości starania te zostały uwiecznione sukcesem. Należy tu wspomnieć o liście ks. rektora z 22 sierpnia 1917 r. skierowanego do ówczesnych władz kościelnych, w którym uzasadnia potrzebę powołania w Markach samodzielnej parafii. Ze względu na wagę tegoż listu i jego skutek pozwolę sobie zacytować go w całości, zachowując ówczesną pisownię⁷⁰.

Do Prześwietnego Konsystorza Archidiecezji Warszawskiej
W roku 1895 dnia 18/27 lutego za nr 1111 wikariuszowi przy kościele w Grodzisku Władza Duchowna Archidiecezjalna dała prawo odprawiania nabożeństw parafialnych, chrztów i ślubów w Grodzisku z warunkiem spisywania aktów na Pradze. Do filii przydzielone zostały wsie parafii Praskiej następujące: Grodzisk, Marki, Drewnica, Siwki, Pustelnik, Czerwony Dwór i Struga.
W 1897 r. dnia 12/24 maja za nr 1664 wikariusz przy kościele w Grodzisku otrzymał prawo prowadzenia aktów stanu cywilnego.
Ponieważ kościół w Grodzisku jako zbyt mały i znajdujący się na samym końcu terytorium filii okazał się niedogodnym i na 10-cio tysięczną ludność niewystarczającym, wzniesiono w Markach, wsi znajdującej się o 2 wiorsty od Grodziska nowy, murowany, obszerny kościół, który na mocy upoważnienia Władzy Duchownej za nr 5484 z dnia 25.XI/7.XII.1899 r. poświęcony został.
W tym czasie pobudowano w Markach plebanię i zabudowania gospodarcze. Z chwilą poświęcenia kościoła nowy wikariusz filii Grodziskiej zamieszkał przy nowym kościele w Markach, toteż i nabożeństwa parafialne, chrzty, śluby, kancelaria przeniesione zostały z Grodziska do Marek, przypuszczalnie za ustnym Władzy Duchownej. Taki stan rzeczy trwa do chwili obecnej.
Nadto, w roku bieżącym mieszkańcy wsi należących do filii Grodziskiej nabyli 2 1/2 morgi przestrzeni odpowiedniej ziemi w Markach w celu założenia cmentarza grzebalnego, którego dotąd nie posiadali i zmuszeni byli korzystać z cmentarza Brudzieńskiego, o 8 wiorst od filii oddalonego, wobec czego utworzenie Dozoru Kościelnego miejscowego do działań prawnych w sprawie urządzenia cmentarza oraz przemianowanie filii na parafię niezależną jest potrzebne i bardzo potrzebne.
Niniejszym mam honor najpokorniej prosić Prześwietny Konsystorz o:
Erygowanie parafii w Markach z prawem do wyboru własnego Dozoru Kościelnego. Patronem parafii ma być Święty Izydor Oracz. (10 maja)
Prawo pieczęci z wyobrażeniem św. Izydora Oracza i napisem „R.K. par. św. Izydora Oracza w Markach, dek. Warszawskiego”.
Tytuł proboszcza z pozostawieniem poprzedniej pensji 150 rubli rocznie.
Umieszczenie w Rubryce parafii Mareckiej jako niezależnej.
Dominik Budzejko – wikariusz filii Grodzisk

Zastanawiający jest fakt obrania jako patrona kościoła i parafii Św. Izydora Oracza, patrona rolników. Wszak w 1917 r. głównym źródłem utrzymania dla mieszkańców Marek nie była już praca na roli, lecz znaczna część wśród nich znajdowała zatrudnienie w rozwijającej się fabryce przędzalniczej braci Briggsów, cegielniach, drobnych zakładach rzemieślniczych przede wszystkim związanych z produkcją i dystrybucją obuwia. Być może zadecydowali o obraniu właśnie tego patrona mieszkańcy Grodziska, dla których jeszcze przez długie lata uprawa ziemi była głównym źródłem utrzymania.

Odpowiedź władz duchownych nadeszła już w październiku 1917 r., mocą której Konsystorz Generalny polecił ks. D. Budzejko utworzenie osobnego Dozoru Kościelnego niezależnego od parafii Matki Boskiej Loretańskiej na Pradze. Do listu dołączony był dokument erekcji parafii w Markach⁷¹.

Tak więc decyzją ówczesnego zwierzchnika Kościoła Rzymsko Katolickiego na ziemiach polskich ks. kardynała Aleksandra Kakowskiego kościół w Markach z dniem 20 października 1917 r. staje się samodzielną parafią, niezależną od parafii Matki Boskiej Loretańskiej na Pradze i jej grodziskiej filii, która teraz stała się filią podległą parafii w Markach. Proboszczem parafii mianowany został ks. D. Budzejko.

W skład nowo utworzonej parafii weszły następujące miejscowości: Marki, Grodzisk, Drewnica, Siwki, Pustelnik. Czerwony Dwór, Struga i Lewandów. Mieszkańcy Lewandowa już w sierpniu 1917 r. wystosowali list do władz duchownych Archidiecezji Warszawskiej z prośbą o odłączenie ich wioski od parafii Matki Boskiej Loretańskiej i przyłączenie do parafii Grodzisk-Marki. Zgodę otrzymali w dniu 9 października 1917 r⁷².

Pół roku po utworzeniu parafii mareckiej proboszcz Budzejko wysyła do Władz Archidiecezjalnych obszerne sprawozdanie z jej działalności zawierające stan posiadania parafii i kościoła, wyposażenie Świątyni, strukturę wyznaniową i narodowościową mieszkańców zamieszkujących na terenie parafii. Ponieważ sprawozdanie to nie zachowało się w AP ale dysponuj ćmy jego obszernym fragmentami zamieszczonymi w KP, za autorem KP pozwolimy sobie zacytować ważniejsze (według naszej oceny) fragmenty.

Marecki kościół zbudowany został z cegły zwyczajnej w stylu wiślano-gotyckim. Posiada w trzech nawach trzy ołtarze drewniane, przystosowane do stylu gotyckiego i posiada wewnątrz 2287 1/4 łokci polskich kwadratowych. Dziesięć okrągłych okien pod sklepieniem kościoła wyobraża patronów polskich. Osiemnaście dużych okien podłużnych wykonanych z białego szkła, z niewielkim urozmaiceniem w postaci kolorowych szlaków. Kościół kryty jest dachówką pustelnicką. Nad wielkimi drzwiami umieszczona jest statua Matki Boskiej [dar mieszkańców Pustelnika – przyp. RK]. Na wieży kościelnej znajdują się dwa dzwony.
W wielkim ołtarzu znajduje się krucyfiks rzeźbiarza Panasiuka i dwie figury po ojcach Bernardynach z kościółka w Grodzisku; figura Św. Feliksa i św. Franciszka. Przed wielkim ołtarzem umieszczona jest lampka, w której teraz z powodu braku oleum olivarum pali się naftą. Nad Tabernaculum znajduje się drewniany tron z daszkiem dla Najświętszego Sakramentu. Z tego względu, że nie ma światła elektrycznego używa się w czasie wojny świec woskowych. 6-12 w czasie wystawienia Najświętszego Sakramentu, 6-8 w niedzielę i święta, 2-4 do mszy św. cichych codziennych. Wystrój kościoła uzupełniają: 9 obrazów rozmaitej treści, dwa feretrony, czternaście stacji Drogi Krzyżowej…
Posadzka w kościele zmywana jest mniej więcej co kwartał. Jedna z dwóch zakrystii przeznaczona jest na obrzędy chrzcielne, zaopatrzona w piec kaflowy; ściany pobielone wapnem. W kościele znajdują się dwie kaplice, w których mają być zrobione ołtarze. W kruchcie po prawej i stronie – znajduje się kamień do wody chrzcielnej.
Obok kościoła znajduje się plebania, w której jest mieszkanie proboszcza i tymczasowo- wikariusza. Dla organisty, stróża kościelnego i zakrystiana mieszkanie wynajmuje się. Zabudowania gospodarcze znajdujące się na terenie parafii to: obora murowana, stodółka i drewniana i szopa zbudowana przez ks. D. Budzejkę.
Cały obszar przylegający bezpośrednio do kościoła liczy 2 morgi i ogrodzony został przez ks. proboszcza sztachetami drewnianymi.
Przestrzeń całej parafii liczy 5502 morgi 166 prętów miary polskiej. Do katolików należy 3250 mrg. 245 pr., do akatolików 2251 mrg. 224 pr.
Ogólna liczba ludzi w parafii wynosi 7100 osób.

Dane te nie zgadzają się z wykazem statystycznym sporządzonym przez ks. Budzejko w bliżej nie określonym miesiącu roku 1918, gdzie według jego wyliczeń liczbę katolików zamieszkujących parafię obliczył na 9383 osoby, w tym w Markach – 3666, w Pustelniku – 2927, Strudze – 639, Grodzisku -303, Siwkach – 324, Drewnicy – 241⁷³.