Poglądy polityczne mieszkańców Wołomina na podstawie wyników wyborów w latach 1918-1938 (II)

Wybory w 1919 roku

Wybory roku 1919 były wyborami szczególnymi – pierwszymi, powszechnymi, wolnymi do polskiego sejmu. Dość powiedzieć, że frekwencja w gminie Radzymin wyniosła wówczas 100%!⁴. Wołomin znalazł się w okręgu 17, na który składały się powiaty radzymiński, miński oraz prawy brzeg powiatu warszawskiego. Do obsadzenia było 7 mandatów, zaś siedziba komisji znajdowała się w Mińsku Mazowieckim⁵. Uprawnionych do głosowania było 37207, zaś ważnych głosów oddano 29772 przy 145 nieważnych⁶. Frekwencja w całym powiecie wyniosła 80%.

W wyborach tych bezapelacyjnym zwycięzcą był Związek Ludowo–Narodowy. Zarejestrował on dwie listy, z których jedna otrzymała 10231 głosów, a druga 3044. Trudno powiedzieć, czy zarejestrowanie dwóch list było spowodowane ordynacją, która w jakiś sposób dawała się oszukać takimi manewrami, czy skłóceniem działaczy. Wydawca opracowania o wyborach, w tabeli sumującej poparcie dla poszczególnych ugrupowań, wyliczył głosy oddane na Związek Ludowo-Narodowy na 18343, czyli sumę wszystkich list mających w nazwie „narodowa”.

Związek Ludowo-Narodowy był partyjną emanacją Narodowej Demokracji, a więc ugrupowania łączącego różne nurty prawicowe, chrześcijańskie i nacjonalistyczne, pod duchowym przywództwem Romana Dmowskiego. Drugie miejsce w powiecie zajęło ugrupowanie „Grupa wyborców bezpartyjnych stojących na gruncie narodowym” z wynikiem 2823 głosy. Dopiero na trzecim miejscu uplasowało się PSL „Wyzwolenie” z wynikiem 2271 głosów. PSL „Wyzwolenie” było partią chłopską o profilu lewicowym (w odróżnieniu od bardziej konserwatywnego PSL „Piast”). Kolejny wynik osiągnęła lista „Przedstawicieli mieszkańców gmin i pow. Radzymin stojący na gruncie bezpieczeństwa narodowego” – 2098 głosów. Następne miejsce zajmowało ugrupowanie największej w powiecie mniejszości narodowej: Żydowskie Stronnictwo Ludowe z wynikiem 1939 głosów. Było to partyjne ugrupowanie tzw. folkistów, to jest zwolenników autonomii narodowej w ramach diaspory. Wybory w 1919 były największym sukcesem wyborczym folkistów w II RP. Kolejny wynik osiągnęła Polska Partia Socjalistyczna (472), lewicowa partia niepodległościowa, w której działalność polityczną zaczynał między innymi Józef Piłsudski. Za nią uplasowała się Socjalistyczna Demokratyczna Partia „Poalej Syjon”⁷ (Robotnicy Syjonu) z wynikiem 248 głosów. Partia ta, jak sama nazwa wskazuje, była ugrupowaniem socjaldemokratycznym i skupiała Żydów o poglądach lewicowych i syjonistycznych, a więc dążących do utworzenia własnego, narodowego państwa żydowskiego. Ostatnie miejsca zajęła lista „Grupy włościańskie” – 209, zaś najmniej głosów otrzymała lista „Wyborców z obwodu głosowania gm. Karczew” – 2 , co nie powinno dziwić w powiecie radzymińskim⁸.

Wybory pokazały wielką popularność ugrupowań narodowych. Po zsumowaniu głosów na wszystkie listy „narodowe” wychodzi, że na polską narodową prawicę zagłosowało 18343 wyborców, tj. 61% wszystkich wyborców. Jeśli od liczby wyborców odejmiemy głosy oddane na partie żydowskie, to będzie to 66%. Jeszcze większą przewagę uzyskali żydowscy folkiści nad lewicowymi syjonistami, zdobywając 89% głosów ludności żydowskiej. Rezultatem wyborów było przyznanie mandatów siedmiu reprezentantom 17 okręgu wyborczego⁹.

Związek Ludowo-Narodowy wprowadził czterech posłów: Franciszka Bucznego (Jabłonna), Juliana Wróblewskiego (Warszawa), ks. Kazimierza Sobolewskiego (Mińsk Mazowiecki), Szczepana Bochenka (Borkowo), Juliana Łabędę (Nowy Dwór Mazowiecki). PSL „Wyzwolenie” wprowadziło dwóch reprezentantów, Antoniego Anusza, oraz Stanisława Kielaka z Tłuszcza. Warto zatrzymać się przy tej osobie, jako reprezentancie z naszego powiatu, a przy tym noszącym nazwisko często pojawiające się w Wołominie. Stanisław Kielak z zawodu był rolnikiem. Urodzony 25.V.1885 w Jasienicy, ukończył szkołę początkową w Postoliskach i 5-miesięczny kurs rolniczy w Sokołówku. Był wójtem gminy Tłuszcz, przewodniczącym dozoru szkolnego. Był także prezesem Stowarzyszenia Rolniczo-Handlowego, członkiem zarządu Kółka rolniczego, członkiem zarządu Stowarzyszenia Spożywczego. W 1906 był członkiem komitetu redakcyjnego pisma ludowego „Siewba” i członkiem „towarzystwa firmowo-komandytowego wydawniczego” „Siewba”¹⁰.

Prócz Stanisława Kielaka, z naszego powiatu pochodził jeden z zastępców listy nr 2 – czyli osób, które w razie rezygnacji bądź innego losowego przypadku zastąpiłyby posłów – Jan Modzelewski, gospodarz z miejscowości Ciemno (Ciemne?) powiat radzymiński¹¹.

T. Rzepecki, Sejm Rzeczpospolitej Polskiej 1919…, s. 141.
Tamże, s. 19.
Tamże, s. 141.
W historiografii polskiej przyjęty jest zapis nazwy tej partii „Poalej Syjon”, jednak w źródłach dotyczących wyborów pojawia się różnoraka pisownia nazwy tego ugrupowania, np. „Poale-Sion”.
T. Rzepecki, Sejm Rzeczpospolitej Polskiej 1919…, Poznań 1920, s. 141. Warto zauważyć, że suma podanych w opracowaniu głosów ważnych nie sumuje się do ilości oddanych głosów na poszczególne listy. Być może zatem podane wyniki nie są pełne.
Tamże, s, 140-141.
Tamże, s. 142.
Tamże, s. 143.

„Rocznik Wołomiński”
tom XIV, 2018