Wybory roku 1928, choć przeprowadzone wg tej samej ordynacji, miały już zupełnie inny charakter, niż te z roku 1922. Od poprzednich wyborów miały miejsce przełomowe wydarzenia polityczne, głównie tzw. przewrót majowy (12-15 maja 1926 roku). Część oddziałów wojskowych wypowiedziała posłuszeństwo konstytucyjnym organom państwa. Doszło do wojny domowej, w której poległo ok. 400 osób, mniej niż połowa spośród ludności cywilnej (ofiary cywilne to gapie, ale też ochotnicy, którzy przyłączyli się do walk). W efekcie realna władza w państwie przeszła od sejmu do nieformalnej grupy utworzonej wokół marszałka Piłsudskiego. Także formalnie zmianie uległ ustrój państwa dzięki tzw. noweli sierpniowej, wzmacniającej rolę rządu i prezydenta względem parlamentu.
W listopadzie 1926 wprowadzono cenzurę, wzmacnianą kolejnymi aktami prawnymi, aż do wyrzucenia zapisu o wolności prasy z konstytucji kwietniowej (1935). Powstało też nowe ugrupowanie związane z piłsudczykami: Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem. Mimo, że Józef Piłsudski był kojarzony z lewicą, BBWR był otwarty na przedstawicieli wszelkich warstw społecznych i najwięcej wyborców zabrał Endecji, a podstawowym spoiwem ugrupowania była lojalność wobec marszałka. Zapewne nie bez znaczenia – przy wszystkich innych szykanach, jak cenzura czy aresztowania działaczy – było takie ułożenie kolejności komitetów na liście wyborczej, że pierwsze miejsca zajmowały ugrupowania związane w obozem władzy: BBWR, PPS, PSL „Wyzwolenie”, zaś najsilniejsze ugrupowanie opozycyjne wobec piłsudczyków, jak Lista Katolicko–Narodowa, zajmował miejsce 24, po komitetach mniejszości ukraińskiej i białoruskiej i mniejszych ugrupowaniach prawicowych, przed blokiem PSL „Piast”.
Powiat radzymiński, tak jak poprzednio, należał do 2 okręgu22. W Wołominie uprawnionych do głosowania było 5136. Głosowało 3428, a ważnych głosów było 3410. Frekwencja wyniosła 67%. Najwięcej głosów zdobył BBWR: 1284. Drugie miejsce zajęło PPS: 636 głosów. Na trzecie miejsce spadła Endecja, startująca jako Lista Katolicko – Narodowa, z wynikiem 544 głosów. Kolejne miejsce zajęły: Ogólno–Żydowski Narodowy Blok Wyborczy do Sejmu i Senatu utworzony przez Agudę (właściwie Agudat Israel, ugrupowanie żydowskich konserwatystów, pozostające pod wpływem chasydzkich cadyków, głównie rezydującego w Górze Kalwarii Abrahama Altera) i folkistów, z wynikiem 355 głosów, Jedność Robotniczo–Chłopska (ugrupowanie wyborcze komunistów): 300, Blok Mniejszości Narodowych: 284, Bund: 4 , PSL „Wyzwolenie”: 2 oraz Polski Blok Katolicki Polskiego Stronnictwa Ludowego i Chrześcijańskiej Demokracji: 1 głos23.
W rezultacie wyborów przyznano pięć mandatów: 2 dla BBWR, jeden dla PSL, jeden dla PPS „Wyzwolenie” i jeden dla Związku Ludowo-Narodowego24. Byli to: Antoni Anusz (BBWR, Warszawa, Urzędnik Ministerstwa Przemysłu i Handlu)25, Marian Sobolewski (BBWR, publicysta z Warszawy, współredaktor „Dnia Polskiego” i tyg. „Polak”), Jan Nowak (PSL „Wyzwolenie” z Warszawy)26. Z obecnego powiatu wołomińskiego pochodził wybrany z listy Związku Ludowo-Narodowego Ludwik Wiśniewski, lekarz z Jadowa. Urodzony w 1867 był „prezes straży ogniowej i Czerwonego Krzyża, członkiem dozoru kościelnego, «Sokoła» o licznych innych towarzystw”27. Warto wspomnieć także o Stanisławie Kielaku, z Chrzęsnego k. Tłuszcza, który był zastępcą listy 1 (BBWR). Wcześniej był posłem w latach 1919-1920. Z obecnego powiatu wołomińskiego pochodził zastępca listy 3 (PSL „Wyzwolenie”), Bolesław Koskowski, rolnik z – wg źródła – „Milhatowa k. Kłębowa” pow. radzymiński, w czym można domyślać się Michałów k. Klembowa28.
Wyniki wyborów do senatu podobnie jak z poprzednich wyborów, posiadamy tylko dla całego powiatu radzymińskiego. Uprawnionych było 5394, głosujących: 3095, ważnych głosów: 3048. Zwyciężyła BBWR osiągając 1053 głosy. Na drugim miejscu był Blok Mniejszości Narodowych: 600 głosów, na trzecim Lista Katolicko–Narodowa: 585 głosów, dalej PPS: 424 głosy, Związek Siły Chłopskiej: 61 głosów, PSL „Wyzwolenie”: 9 głosów, Stronnictwo Chłopskie: 1 głos29. Rezultatem wyborów było przyznanie dwóch mandatów BBWR, dwóch PPS, i po jednym Związkowi Ludowo–Narodowemu, PSL „Wyzwolenie” i Blokowi Mniejszości Narodowych. Wybrani z województwa warszawskiego senatorowie, to: Dorota Kłuszyńska (PPS), St. Grzuszczyński (PPS), Wacław Szuyski (BBWR), Stefan Perzyński (BBWR), Stanisław Godlewski (Zw. Lud.- Nar.), Tomasz Nocznicki (PSL „Wyzwolenie”) oraz Salem Budzyner (Blok Mniejszości Narodowych)30.
„Rocznik Wołomiński”
tom XIV, 2018
- Statystyka wyborów do sejmu i senatu odbytych w dniu 4 i 11 marca 1928 roku, Warszawa 1930, s. XIII.
- Tamże, s. 4.
- Tamże, s. XLIII.
- T. Rzepeccy, Sejm i senat 1928-1933.., s. 18.
- Tamże.
- Tamże.
- T. Rzepeccy, Sejm i senat 1928-1933… .
- Statystyka wyborów do sejmu i senatu odbytych w dniu 4 i 11 marca 1928 roku, Warszawa 1930, s. 124.
- T. Rzepeccy, Sejm i senat 1928-1933…, s. 188-190.
+ There are no comments
Add yours