Aleksander Skrodzki (1894-1981)

(Z dziejów Towarzystwa Miłośników osiedli Wołominka, Sławka i Okolic)

Komunikujemy uprzejmie, że dnia 9 lutego 1930 r., zostaje zwołany przez Zarząd wiec ludności Wołominka, Sławka i Okolic, w sprawie ponownego zamknięcia przez władze kolejowe przejścia w parkanie, na który to wiec prosimy uprzejmie o delegowanie Swego przedstawiciela. – Wiec odbędzie się w lokalu Związku Strzeleckiego przy ul. TRAMWAJOWEJ o godzinie 1-ej po południu. Wyznaczony przedstawiciel proszony jest o zgłoszenie się po przyjeździe do Wice-Prezesa Zarządu pana K. Bieńkowskiego, zamieszkałego przy ul. Tramwajowej Nr 1.

Pismo tej treści zostało skierowane w 1930 r. do Redakcji “Kuriera Czerwonego” i “Expressu Porannego” przez – jak wynika z dużej podłużnej, czerwonej pieczęci w nagłówku – “Towarzystwo Miłośników Osiedli Wołominka, Sławka i Okolic”.

Niespełna miesiąc później, 4 marca 1930 r., Urząd Wojewódzki w Warszawie zarejestrował statut Towarzystwa Przyjaciół osiedli Wołominka, Sławka i Okolic z siedzibą w Wołominie i oficjalnie rozpoczęło ono działalność.¹ Ustalono wysokość wpisowego dla członków Towarzystwa, które wynosiło 1 zł oraz składkę członkowską – 50 gr miesięcznie. Zebrane w ten sposób fundusze przeznaczano na “cele ogólne i propagandowe naszego terenu”.

Wśród organizatorów Towarzystwa – mieszkańców ówczesnej dzielnicy “Za torami” – był m.in. Aleksander Skrodzki, radny miejski wybrany z listy Bezpartyjnego Zrzeszenia Walki z Nadużyciami. Aleksander Skrodzki urodził się 3 czerwca 1894 r. w Borkowie koło Łomży.² Był synem Ignacego Skrodzkiego i Wiktorii. Miał ukończone niepełne studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. W 1926 r. rozpoczął pracę zawodową w Magistracie m. st. Warszawy, w Wydziale Przemysłu. W 1936 r. został wybrany na stanowisko sekretarza Towarzystwa i pełnił te obowiązki do 1939 r.

Problem bezpieczeństwa mieszkańców Wołomina przy przechodzeniu na drugą stonę torów kolejowych nadal zaprzątał uwagę członków Towarzystwa. 21 listopada 1930 r. wiceprezes Zarządu – K. Bieńkowski i sekretarz (pierwszej kadencji) – E. Protasewicz wysłali do “Pana Zawiadowcy Stacji w Wołominie” kolejny list:

Ponieważ pociągi towarowe zatrzymują się na stacji Wołomin, zagradzają czasami na czas dłuższy przejście przy ul. Tramwajowej, co z jednej strony przerywa normalną komunikację pomiędzy Wołominem a Wołominkiem, a z drugiej strony naraża mieszkańców a zwłaszcza dzieci na niebezpieczeństwo podczas przełażenia przez breki, lub pod wagonami – prosimy o wydanie polecenia służbie kolejowej rozczepiania podczas postoju pociągów towarowych na przejściu. – Jednocześnie prosimy o przedłużenie chociaż pierwszych dwóch peronów na przejścia przy ul. Tramwajowej, a to z dwóch powodów: 1. podczas zatrzymywania się osobowych pociągów o większym składzie jak np. Warszawa – Wilno, Warszawa – Baranowice, publiczność wysiadająca z ostatnich wagonów zmuszona jest skakać z dość znacznej wysokości; 2. przedłużenie peronów położy kres przechodzenia publiczności przez tory, gdyż każdy będzie miał z pomostu wejście na peron. O decyzji Pana w tych sprawach prosimy uprzejmie nas powiadomić.

Nie wiadomo jaki był skutek prowadzonej korespondencji, jednak Towarzystwo Przyjaciół osiedli Wołominka, Sławka i Okolic miało ambitniejsze plany działalności: wykorzystując walory klimatyczne i przyrodnicze okolicy przekształcić dzielnicę Wołominek w miasto-ogród. Podjęto energiczne i dość konsekwentne działania w kierunku uporządkowania i rozwoju Wołominka, który zajmował wówczas obszar około 170 hektarów, tj. 1/3 obszaru całego miasta.

Uznano, że jednym z najważniejszych zadań będzie wzniesienie nowoczesnej szkoły przy ulicy Przejazd róg Lwowskiej. Rada Miejska w Wołominie przyjęła uchwałę o nadaniu szkole imienia Marszałka Józefa Piłsudskiego, a Kurator Okręgu Szkolnego wydał orzeczenie o zorganizowaniu na tym terenie szkoły powszechnej. Członkowie Towarzystwa powołali Komisję Budowy Szkoły Powszechnej na Wołominku działającą jako organ Towarzystwa i w ten sposób stworzyli podstawy prawne do ustanowienia miejskiego Komitetu Budowy Szkoły im. J. Piłsudskiego, którego głównym zadaniem było gromadzenie funduszy. W tym celu rozprowadzano specjalnie wydane karty pocztowe. Czarno-białe pocztówki, wykonane według zdjęcia J. Piszczatowskiego, kosztowały 10 groszy. Organizowano także kwesty uliczne oraz zabawy publiczne, z których dochód przeznaczony był na budowę szkoły. Wkrótce społecznym wysiłkiem została przygotowana dokumentacja techniczna, która zakładała, że gmach szkolny będzie zaopatrzony w wodociąg, kanalizację, centralne ogrzewanie, a także schron przeciwgazowy na wypadek wojny. Według zatwierdzonego przez Kuratorium Okręgu Szkolnego i Urząd Wojewódzki planu, monumentalny budynek szkoły miał składać się z czterech kondygnacji (przyziemia, wysokiego parteru, dwóch pięter oraz z dobudowanej sali gimnastycznej). Zaprojektowano 14 sal wykładowych, oddzielną klasę do przyrody, sale rekreacyjne i natryski, pokoje nauczycielskie, gabinety dla dentysty i lekarza szkolnego, kancelarię oraz trzy szatnie. Zakupiono działkę pod budynek, ogród i boisko szkolne o powierzchni 20 000 łokci kwadratowych (podarowane następnie i przekazane hipotecznie miastu). Także Aleksander Granzow, syn dzierżawcy Wołomina – Gustawa, ofiarował na rzecz przyszłej szkoły 4 parcele wielkości 40 000 łokci kwadratowych. Po zgromadzeniu materiałów do budowy, rozpoczęły się wykopy pod fundamenty.

W grudniu 1938 r. Towarzystwo wydało odezwę do mieszkańców Wołomina, wzywającą do składania datków pieniężnych:

Składajcie ofiary pieniężne na budowę szkoły przekazem na konto P.K.O. Nr 145.825. K.K.O. powiatu warszawskiego – Oddział w Wołominie na wewnętrzne konto oszczędnościowe tejże K.K.O. Nr 81.930, należące do Komitetu Budowy Szkoły im. Józefa Piłsudskiego w Wołominie. Każda ofiara i nazwisko ofiarodawcy są dokładnie zapisane! Potem będzie wydana pamiątkowa księga ofiarodawców. Wszystkie wpływy i wydatki są uwidocznione w dokumentach. Ani jeden grosz nie był wydany na cele niezwiązane z budową szkoły. Dotychczasowe wysiłki i ofiary nie zostały zmarnowane. Niech więc nikogo nie zabraknie na listach ofiarodawców!

Do końca 1938 r. Towarzystwu udało się zgromadzić (od swoich członków i społeczeństwa) 5 200 zł.

9 października 1938 r. odbyła się uroczystość złożenia i poświęcenia kamienia węgielnego; fundamenty pod główną część gmachu szkoły i fragmenty dolnej kondygnacji były już wtedy wymurowane. Niestety, prace przerwał wybuch II wojny światowej, który zniweczył dotychczasowy dorobek Towarzystwa.

Wspomniana odezwa do mieszkańców Wołomina kończy się wzniosłymi wezwaniami:

Trzeba, żeby nas przy wspólnym warsztacie pracy było więcej. Przy racjonalnej, systematycznej, planowej i wytrwałej zbiorowej pracy nad naszym terenem, będziemy mogli z niego uczynić naprawdę ładne miasto-ogród. Ale do tego potrzebna jest zgodna, skoordynowana praca wszystkich obywateli, mieszkańców Wołominka i poszanowanie pracy sąsiadów. Miejcie wiarę i przeświadczenie, że tylko praca przyniesie nam wszystkim lepsze jutro i dogodniejsze warunki życiowe! Bezczynnością i oczekiwaniem nic się nie zrobi. Tylko wspólna praca tworzy bogactwa!

Pod tymi pięknymi hasłami nawołującymi do wysiłku na rzecz Odrodzonej Małej Ojczyzny podpisał się ówczesny Zarząd Towarzystwa: Edmund Kowalski (prezes), inż. Jerzy Zaleski (I wiceprezes), Edward Wyrzykowski (II wiceprezes), Zygmunt Celiński (skarbnik) oraz Wacław Kulikowski, Władysław Baranowski, Piotr Kielak i Wiktor Sałaban (członkowie Zarządu) oraz Komisja Rewizyjna: Edward Protasewicz, Edward Hakiel i budowniczy dyplomowany Józef Madej.

Po II wojnie światowej Towarzystwo wznowiło pracę stawiając sobie za cel realizację następujących zadań:

rozbudowę sieci elektrycznej w dzielnicy “Za torami”, która uległa prawie całkowitemu zniszczeniu podczas wojny,
utwardzenie nawierzchni ulic oraz budowę chodników na długości około 13 km,
zalesienie ruchomych piaszczystych wydm na terenie Wołominka, Górek Mironowskich i Ulaska,
budowa targowiska przy ulicy Armii Krajowej,
przygotowanie terenu pod plac zabaw dla dzieci przy ulicy J. Piłsudskiego,
rozbudowa sieci handlu detalicznego,
wywalczenie legalnego przejścia dla pieszych przez tory kolejowe na ulicę Tramwajową (obecnie początek ulicy J. Piłsudskiego),
uporządkowanie terenu Białych Błot i przeznaczenie ich pod budowę ośrodka rekreacyjno-sportowego,
budowa pierwszej w Wołominie magistrali gazowej wzdłuż ulicy J. Piłsudskiego (pierwsze prace przy budowie magistrali wykonali społecznie właśnie mieszkańcy dzielnicy “Za torami”),
uporządkownie i poszerzenie ulicy J. Piłsudskiego, która zgodnie z planami działań Towarzystwa miała stać się jedną z najładniejszych arterii w mieście.

Z biegiem lat Towarzystwo Miłośników Wołominka, Sławka i Okolic zmieniało formy organizacyjne, ale Aleksander Skrodzki do końca życia pozostał jego członkiem, inicjatorem i entuzjastą wszystkich poczynań.

Sekretarz Skrodzki przeszedł na emeryturę w 1961 r. Powszechnie szanowany i ceniony pracownik warszawskiego Magistratu, w księdze pamiątkowej Wydziału Przemysłu został uwieczniony przez rysownika – karykaturzystę “Jot-es”. W uznaniu zasług Powiatowa Rada Narodowa w Wołominie podjęła uchwałę o przyznaniu mu tytułu “Zasłużony dla Powiatu Wołomińskiego”. 12 września 1974 r. nazwisko Aleksandra Skrodzkiego znalazło się w “Księdze Zasłużonych” pod Nr 1.

Zmarł 30 czerwca 1981 r. w Wołominie. Jest pochowany na cmentarzu parafialnym w Kobyłce (grób znajduje się na tyłach kaplicy cmentarnej).

Przypisy:

J. Stryjek, Kalendarium Wołomina do 1939 r., Wołomin 2004, s. 26.
Biografia Aleksandra Skrodzkiego została opracowana przez Zdzisławę Skrodzką na podstawie wspomnień jego dzieci: Mirosława Skrodzkiego, Teresy Bukowickiej i Joanny Padamczyk.
Odezwa Towarzystwa Przyjaciół Osiedli Wołominka, Sławka i Okolic w Wołominie do “Obywatelek i Obywateli Wołominka i okolic!”, Wołomin, 1938.