Cmentarz niemiecki w Markach

Przed II wojną Światową był cmentarz ewangelicki w Markach-Pustelniku. Niedaleko znajdowała się nekropolia w Augustówku. Dotarliśmy do pierwszego z wymienionych cmentarzy, na którym pozostało kilka grobów z około 350 istniejących przed wojną. Załączamy ksero dokumentu z Prezydium Gminnej Rady Narodowej w Pustelniku z 1953 roku, w którym dokładnie są opisane te dwa cmentarze.

Pismo do Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Wołominie w sprawie dwóch cmentarzy niemieckich w dawnej gminie Pustelnik.

Na krzyżu w Markach są pozostałości farby. Kute krzyże były bardzo często malowane ze względów zdobniczych i praktycznych – krzyż nie rdzewiał.

Wśród katolików krzyż nagrobny był bardzo popularnym oznakowaniem mogił. Kalwinizm odrzucał tego typu ozdoby. Luteranie stosowali krzyże tylko o prostych kształtach. Krzyż w Markach jest bardzo bogaty. Z tego wynika, że nie przestrzegano dawnych nakazów.

Marki. Widok ogólny na cmentarz znajdujący się na niewielkim wzniesieniu. Obecnie nekropolia gęsto porośnięta przez las.

Marki. Można przypuszczać, że tę mogiłę otaczały słupki dekoracyjne.

Marki. Charakterystyczne grobowce o zaokrąglonych krawędziach ze słupkami. Prawdopodobnie koniec krzyża był wpuszczony w betonowy cokół.

Marki. Jedyny ocalały krzyż i tablica z napisem ukazana w przybliżeniu na następnym zdjęciu.

Beata Lewicka
Magdalena Rozbicka

W poszukiwaniu śladów niemieckich osadników w powiecie wołomińskim
Praca zbiorowa uczniów I Liceum Ogólnokształcącego im. Wacława Nałkowskiego w Wołominie
pod kierunkiem mgr Beaty Lewickiej i mgr inż. Magdaleny Rozbickiej
wykonana w ramach Europejskiego Programu Edukacyjnego SOKRATES-COMENIUS
Apostolicum, rok 2003