kosciol Radzymin

Dzieje miasta Radzymin

Radzymin jest jednym z najstarszych miast na Mazowszu. Pierwsze, nie poparte dokumentami, wieści o Radzyminie pochodzą z I połowy XIII w., i mówią o tym, że książę Konrad Mazowiecki nadał swoją puszczańską posiadłość jednemu z dworaków.[1] Wieś ta nie posiadała wtedy nazwy. Jak głosi legenda nazwa Radzymin powstała od słów „radzę omiń”, ze względu na swe położenie wśród puszczy, bagien i moczarów, w których topiły się zaprzęgi konne, a na podróżujących czyhały nieprzyjemności ze strony natury jak i ludzi wyjętych spod prawa. Historycy są jednak zdania, że  nazwa miasta wywodzi się od słowiańskiego imienia Radzimir. Przez osadę biegł trakt łączący Mazowsze z Prusami, na którym to powstawały liczne karczmy, zajazdy, będące zalążkami osad i późniejszych miast.

Pierwszym wiarygodnym dokumentem, dotyczącym Radzymina, jest przywilej nadany jego dziedzicowi Janowi z Radzymina przez księcia Bolesława Mazowieckiego. Przywilej ten spisany został w Nurze w dniu Świętej Trójcy w 1440 r.[2] Miejsce to w tym okresie było już znaczącą osadą targową, a jego dziedzic zyskał przychylność dworu książęcego.

W 1473 r. erygował parafię w Radzyminie Kazimierz, książę mazowiecki, biskup płocki, brat księcia Mazowieckiego Konrada. Tak więc na prośbę Jana z Radzymina została utworzona i obdarzona dziesięcinami nowa parafia. Jako powód do erekcji zostały podane zbyt wielka odległość i uciążliwa droga do kościoła parafialnego. Akt ten został spisany w Płocku dnia 2 lutego  tego samego roku.[3]

W 1475 r. Radzymin otrzymał prawa miejskie. Przywilej lokacyjny miasta na prawie chełmińskim nadał Janowi Radzymińskiemu, podkomorzemu zakroczymskiemu, książę Mazowiecki Bolesław. W tym czasie miasto liczyło 38 budynków i 387 mieszkańców, a także istniała już dwa lata parafia i był wybudowany modrzewiowy kościół.[4]

Miasto było w posiadaniu rodu Radzymińskich do 1604 r., kiedy to ostatnia z rodu Anna wyszła za mąż za Rafała Leszczyńskiego, wnosząc mu w posagu dobra radzymińskie.[5]

Od XVII w. miasto przechodziło różne koleje losu. Niepomyślny czas wojen ze Szwecją, Rosją i z Turcją, spowodował upadek przemysłowo-gospodarczy, a także ogromne zniszczenia miasta. Główną przyczyną tych strat były ciągłe przemarsze wojsk a także związane z tym grabieże i pożary. Ogromne zniszczenia występowały także w wielu innych mazowieckich miastach. Jednak nie tylko sytuacja w kraju miała zasadnicze znaczenie dla jego rozwoju. Radzymin miał wielu właścicieli, m.in. Bielińskich, Czartoryskich, Lubomirskich i Raczyńskich.[6] Jedni działali na rzecz jego rozwoju, inni się nim nie interesowali, pozostawiając miasto samemu sobie.

W 1760 r. dobra radzymińskie nabył Franciszek Bieliński, marszałek dworu królewskiego, zasłużony dla rozbudowy Warszawy.[7] Jego zasługą było wybudowanie w stolicy nowoczesnej arterii miejskiej zwanej do dziś ulicą Marszałkowską. Niestety niewiele uczynił, aby podnieść Radzymin z upadku, zbyt rzadko w nim przebywał.

W ponad pięćsetletniej historii Radzymina najlepsze jej karty zapisała księżna Eleonora Czartoryska, która wraz ze swoim mężem Michałem Czartoryskim w II połowie XVIII w. została kolejnym właścicielem miasta. To za jej zasługą miasteczko rozbudowało się i zyskało piękny wygląd. Radzymin stał się letnią rezydencją księżnej Eleonory, z którą wiąże się początek historii budowy kościoła.

Księżna Eleonora, jak przystało na osobę niezwykle zorganizowaną, wybudowała także okazały pałac, zorganizowała pierwszą szkołę elementarną i przytułek dla ubogich. Księżna włożyła wiele wysiłku w rozwój miasta. Wydała unikalny Zbiór praw i powinności dworu wobec mieszczan i obowiązków tychże wobec dworu.[8] W 1785 r. król Stanisław August Poniatowski nadał miastu prawo odbywania targów w każdą środę oraz czterech jarmarków.[9] Król, którego wujenką była księżna Eleonora, był częstym gościem miasta, podobnie jak inni przedstawiciele znanych magnackich rodów. W tym czasie proboszczem w parafialnym kościele był wybitny działacz Komisji Edukacji Narodowej ksiądz Kazimierz Narbutt.[10] Po trzecim rozbiorze Polski w 1795 r. Księżna Eleonora  wyjechała do swoich dóbr na Podolu, gdzie wkrótce zmarła[11].

Po śmierci Eleonory Czartoryskiej dobra radzymińskie nabyli kolejno Augustyn Gorzeński – podkomorzy poznański, następnie Michał Gronowski – sekretarz wielki koronny i hrabia Kazimierz Raczyński.[12] Sytuacja gospodarcza Radzymina powoli zaczęła się poprawiać. Nastąpiło ożywienie w handlu spowodowane ulokowaniem miasta w zaborze austriackim po podziałach w kraju. A w 1809 r. po zwycięskiej kampanii księcia Józefa Poniatowskiego, Radzymin wraz z całym zaborem austriackim został włączony do Księstwa Warszawskiego. Mieszkańcy miasta żywo reagowali na sprawy narodowe, uczestnicząc w powstaniach i tworząc komórki konspiracyjne. Przez kolejne lata sytuacja w mieście znacznie się pogorszyła. Liczne bitwy, których głównymi uczestnikami byli właśnie mieszkańcy miejscowości, sprawiły, że liczba ich znacznie się pomniejszyła. Z 3500 mieszkańców w 1809 r. zostało jedynie 917 w 1813 r. Upadło wówczas rzemiosło i handel, a co tygodniowe targi przestały się cieszyć powodzeniem.

Po 1815 r. Radzymin należał do Królestwa Polskiego.  Z rąk Marii Magdaleny Lubomirskiej, córki Raczyńskich, Radzymin przeszedł w ręce jej syna Edwarda Lubomirskiego, który po swojej śmierci przepisał miastu  sumę w wysokości 500 000 zł polskich i pałac. Hrabia Edward Raczyński, wykonawca testamentu, za wyżej wymienioną kwotę wybudował w Warszawie szpital przy ulicy Smolnej, do którego pacjenci z Radzymina mieli pierwszeństwo
w bezpłatnym leczeniu się.

W 1845 r. otwarto w miasteczku Instytut Nauczycieli Elementarnych w budynku specjalnie na tę okazje zaprojektowanym przez Antonio Corazziego. Była to fundacja Ministerstwa Oświaty Królestwa Polskiego. Obecnie jest tu siedziba II Liceum Ogólnokształcącego.

Wydarzeniem, które miało zasadniczy wpływ nie tylko na losy miasta ale i całego kraju, była bitwa w 1920 r. To właśnie pod Radzyminem 15.VIII.1920 r. ciężkie walki o miasto, zakończone zwycięstwem Polaków, zapobiegły zdobyciu Warszawy.[13] Dzięki strategii głównego wodza, marszałka Józefa Piłsudskiego, stały się początkiem zwycięstwa Polski w tej wojnie.  Na pamiątkę tej ważnej chwili organizowane są w całym kraju uroczystości, dzień 15 sierpnia stał się świętem Żołnierza Polskiego, a wydarzenie zyskało nazwę „Cudu nad Wisłą”.

13.VI.1999 r. Ojciec Święty – Jan Paweł II nawiedził radzymiński cmentarz. Modlił się w miejscu, gdzie są pochowani walczący w bitwie z 1920 roku. Miało także miejsce spotkanie z przybyłymi na cmentarz weteranami wojny polsko – bolszewickiej. Zaproszenie do odwiedzenia Radzymina było przekazywane Jego Świątobliwości dwukrotnie w 1990 r. i 1998 r. Jan Paweł II podczas drugiej wizyty władz miasta w Watykanie otrzymał Akt Nadania Honorowego Obywatela Radzymina. Wypowiedział również zdanie które z czasem stało się rzeczywistością: „Przyjadę jeśli Bóg pozwoli.”

  • [1] J. Wnuk, Radzymin na drodze Ojca Świętego, Warszawa 1999, s. 11-16.
  • [2] Tamże, s. 11.
  • [3] Tamże.
  • [4] Z. Michalski, O akcie nadania praw miejskich słów kilka, [w:] Wielkie dni Radzymina, red. J. Wnuk, Radzymin 2006, s. 7; J. Wnuk, Radzymin na drodze Ojca Świętego, dz. cyt., s. 11-16.
  • [5] J. Wnuk, Radzymin na drodze Ojca Świętego, dz. cyt., s. 12-16.
  • [6] J. Wnuk, Wielkie dni Radzymina, dz. cyt., s. 3.
  • [7] J. Wnuk, Radzymin na drodze Ojca Świętego, dz. cyt., s. 11-16.
  • [8] Tamże.
  • [9] J. Wnuk, Księżna Eleonora Czartoryska – dziedziczka Radzymina, [w:] „Studia i Materiały do Dziejów Powiatu Wołomińskiego”, t. I, red. G. Dudzik, Ząbki 2005, s. 268.
  • [10] J. Wnuk, Wielkie dni Radzymina, dz. cyt., s. 28.
  • [11] J. Wnuk, Radzymin na drodze Ojca Świętego, dz. cyt., s. 11-16.
  • [12] Tamże.
  • [13] J. Wnuk, Wielkie dni Radzymina, dz. cyt., s. 3.

Więcej tego autora:

+ There are no comments

Add yours

Zostaw komentarz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.