Arciechów, Borki, Cegielnia, Ciemne, Dybów, Emilianów, Łąki, Łosie, Nadma, Załubice, Ruda, Rżyska, Sieraków, Słupno, Wiktorów, Zawady, Zwierzyniec – to m.in. wsie gminy Radzymin. W niektórych z nich, wiele lat temu działalność rozpoczynały szkoły tzw. jednoklasówki. Szkoły te nie posiadały odpowiednich budynków, brakowało w nich nauczycieli, z których tyko nieliczni ukończyli seminaria nauczycielskie. Realizowały program w zakresie czterech klas, nie spełniający głównego celu – likwidacji analfabetyzmu, który górował na wsi. Pieniędzy tak samo jak i dziś brakowało, nawet pomimo wsparcia ze strony Towarzystwa Budowy Publicznych Szkół Powszechnych.
Szkoła w Zawadach została zorganizowana przed Powstaniem Styczniowym. Mieściła się w prywatnym budynku p. Myśliwca, który był człowiekiem samotnym, tercjanem (woźnym szkolnym) i jednocześnie nauczycielem. Pobierał on od rodziców opłatę i realizował program czterech klas. Uczniami były dzieci z Zawad, Zwierzyńca i części Łosia. Z nieznanych przyczyn szkołę przeniesiono do p. Góreckiego, stąd po dwóch latach do p. Truszkowskiego we wsi Zwierzyniec. Tu nauczycielem był p. Leśkiewicz a w latach 1891 – 1923 p. Rybcow. W latach 1914 – 1920 wieś Zawady otrzymała tzw. serwituty oraz pod budowę szkoły plac po byłej karczmie, przy drodze do Radzymina. Około 1920 r. została pobudowana szkoła o jednej izbie i dwóch izbach dla nauczyciela. Na miejsce p. Rybcowa została zatrudniona p. Kronenberg, po dwóch latach nastąpiła zmiana i pracę rozpoczęli pp. Aksman, Kurgan, Modrak. W latach 1932 – 1936 pracował Stanisław Makowski. W 1936 r. rozpoczęła pracę p. Osińska, która prowadziła także tajne nauczanie podczas okupacji.
W 2010 r. szkoła w Ciemnem skończyła 100 lat. Szacowna jubilatka swoją działalność rozpoczęła w 1910 r. jako „jednoklasówka” w wynajmowanych izbach u miejscowych gospodarzy. Najpierw uczniowie wraz z nauczycielem Bolesławem Sobkowiczem zbierali się w izbie u Ignacego Stanisławskiego. W 1914 r. wynajmowano izbę u Jana Laskowskiego, a uczyła Janina Białobrzeska i Kazimierz Zatryb. Od 1920 r. pracę rozpoczęła Janina Januszewska, szkoła w dalszym ciągu mieściła się w wynajmowanych izbach, powtórnie u Stanisławskiego, potem u Józefy Pawelec. Ale w 1923 r. państwo Janina i Aleksander Januszewscy przekazali działkę pod budowę szkoły. Cegły uzyskano od właściciela cegielni pana Kronenberga w zamian za wydzierżawienie terenów na polowania, natomiast mieszkańcy wsi w czynie społecznym rozpoczęli budowę. Ponieważ Janina Januszewska zachorowała, w 1928 r. pracę rozpoczęli nauczyciele: Janina Szerszeń i Władysław Jesień. 30 września 1929 r. oddano do użytku nowy budynek, a w 1931 r. utworzono szkołę dwuklasową. 25 maja 1936 r. poświęcono pierwszy sztandar szkoły. Po II wojnie światowej powtórnie pracę rozpoczęła Janina Januszewska. Dziś Zespół Szkolno – Przedszkolny nosi jej imię.
Nieco młodsza jest szkoła w Słupnie. Dzieci z tej wsi i z Sierakowa rozpoczęły naukę w 1918 r. w jednej izbie u Jana Giery w Słupnie. Mieściły się tu dwie klasy: wstępna i pierwsza. Kierowniczką szkoły była Janina Januszewska. Po dwóch latach szkołę (klasy I-III) przeniesiono do jednej izby u Piotra Świerczewskiego w Sierakowie, J. Januszewska przeszła do Ciemnego, a kierownictwo objęła p. Czarniewska. W 1923 r. szkoła powtórnie została przeniesiona do Słupna, do izby u p. Wasilewskiego. Trzema klasami kierowała Maria Wąsowska. Następne lata aż do wybuchu II wojny szkoła w Słupnie zmieniała swój lokal (u Wojciecha Babickiego, p. Pietrzaka, p. Wyszyńskiej). Oprócz kierowniczki pracę rozpoczęła Irena Garbińska i Alicja Piotrowska (wszystkie trzy były aktywnymi nauczycielkami tajnego nauczania podczas okupacji hitlerowskiej). Do 1939 r. uczniowie kończyli tu siedem klas.
W 1915 r. w Nadmie wynajęto jedną izbę w drewnianym domu u p. Wypycha i przystosowano na szkołę, nauka była bezpłatna. Pierwszą nauczycielką była p. Przepałkowska. Kiedy już jedna sala nie wystarczała, wieś zorganizowała się i zbudowała drewnianą szkołę na gromadzkim polu, w środku wsi. Były w niej dwie sale i mieszkanie dla nauczyciela, a uczyły: Halina Zienkiewicz, Janina Pielichówna, Czerwska i Roborski. W 1939/1940 r. zatrudniony był w szkole Andrzej Lubiński z Pustelnika, który jesienią rozpoczął tajne nauczanie, ale niedługo został aresztowany i wywieziony do obozu jenieckiego w Niemczech jako oficer biorący udział w kampanii wrześniowej. Pracowała też Maria Stankiewiczówna.
W okresie międzywojennym ze składek mieszkańców Dybowa pobudowano drewniany budynek z przeznaczeniem na szkołę czteroklasową o jednym nauczycielu, w której pracowała nauczycielka i jednocześnie kierowniczka Maria Gawędzka. W następnych latach realizowano program klas I-V przy pomocy dwóch nauczycieli. Uczniowie klas starszych uczęszczali do szkoły w Radzyminie. Dopiero w roku szkolnym 1955/1956 w szkole realizowano pełen program w zakresie klas I-VII.
Tygodnik Wieści Podwarszawskie
nr 3/2012
+ There are no comments
Add yours