Ząbki w Powstaniu Listopadowym

Jan Nepomucen Umiński
Jan Nepomucen Umiński

W obliczu zbliżającej się bitwy mieszkańcy Ząbek, podobnie jak innych miejscowości podwarszawskich leżących na prawym brzegu Wisły, uszli na Pragę, zabierając ze sobą cały swój dobytek. Dalsze działania wojenne prowadzone były więc w opustoszałych osadach. Rosyjski gen. Karol Toll zaproponował Dybiczowi przesunięcie głównych sił w stronę Kawęczyna oraz Ząbek i obejście tym sposobem pozycji polskich pod Olszynką Grochowską, które zagrożone atakiem na lewą flankę straciłyby swoje znaczenie.

Cztery wieki Ząbek (III)

Miasto-ogród Ząbki
Miasto-ogród Ząbki

Ważnym wydarzeniem w dziejach Ząbek było otwarcie 17 maja 1903 r. szpitala psychiatrycznego w Drewnicy. Inicjatorem jego założenia było powstałe cztery lata wcześniej Towarzystwo Pomocy Lekarskiej i Opieki nad Umysłowo i Nerwowo Chorymi. Nabyło ono dwa baraki po rosyjskim schronisku dla dzieci żołnierskich, a także spory obszar ziemi dawnego folwarku majora Drewnickiego. Pierwotnie szpital był przeznaczony na 24 pacjentów, w miarę jego rozbudowy liczba ta wzrosła do 220 w 1912 r. Pracą zakładu kierował naukowiec i społecznik dr Karol Rychliński. Od jego nazwiska pochodzi nazwa trzypiętrowego budynku mieszkalnego dla lekarzy i pracowników obsługi wzniesionego w 1913 r – „Rychliński”. Szpital zatrudniał wówczas dwóch lekarzy i 60 pracowników obsługi.

Adam Feliks Ronikier hrabia h. Gryf

Właściciel dóbr Ząbki (1905–1945), właściciel cegielni w Ząbkach, inwestor rozbudowy infrastruktury wsi wokół cegielni, np. budowniczy stacji kolejowej Ząbki, bocznicy kolejowej, fabrycznej kolejki wąskotorowej do Bródna i Pragi, zaplecza mieszkalnego dla pracowników cegielni. Założyciel „Towarzystwa Budowy Miasta – Ogrodu Ząbki” (1911), przeznaczył część swojego majątku pod realizację projektów na dzielnicy Parcele (1911), wspólnie z księżną Heleną Radziwiłłową wybudował pierwszy w Ząbkach drewniany kościół Świętej Trójcy (1916).

Cztery wieki Ząbek (I)

Z lustracji wynika, że najcięższym obowiązkiem była pańszczyzna. Ponadto chłopi dawali dziesięcinę Kościołowi. Uprawiali w Ząbkach pszenicę, jęczmień, owiec, proso, tatarkę (roślinę pastewną spokrewnioną z gryką), konopie i len, sadzili drzewa owocowe. Wieś Ząbkowa Wola była dość duża, miała 75-80 mieszkańców. Graniczyła wtedy z wsią szlachecką Mamki, Dębnem, Okuniewem, Kawęczynem, Grochowem, Kamionem i Targówkiem. Te cztery ostatnie miejscowości, dzisiaj należące do Warszawy, były wówczas oddzielnymi wsiami. Wokół Ząbek rozciągały się rozległe puszcze. Jedna z nich ciągnęła się aż do Bródna. Puszcze te były bogate w dobre gatunki drzew budowlanych, barcie i dziką zwierzynę, zwłaszcza sarny. Utrapieniem byli tu kłusownicy. Administracyjnie Ząbki należały do gminy Praga i parafii Kamion.

Armia Krajowa w II Rejonie „Celków” VII Obwodu „Obroża” 1939-1944 (III)

Żołnierze plutonu dywersji bojowej Il Rejonu AK "Celków" w Markach w czasie ćwiczeń w 1944 r. Na czele oddziału ubranego w mundury straży pożarnej - dowódca straży pożarnej w Pustelniku II - plut. pchor. Henryk Pakuła "Pak". Z tyłu żołnierze: kpr. pchor: Tadeusz Rudzki "Dal", kpr. pchor. Józef Balicki "Ziuk" ["Stokrotka"), strzel. Jan Nocny "Szczerba", kpr. pchor. Mieczysław Szczurowski "Czarny" i inni. Fotografię wykonał dowódca I kompanii por. Albin Furczak "Alf"
Żołnierze plutonu dywersji bojowej Il Rejonu AK "Celków" w Markach w czasie ćwiczeń w 1944 r. Na czele oddziału ubranego w mundury straży pożarnej - dowódca straży pożarnej w Pustelniku II - plut. pchor. Henryk Pakuła "Pak". Z tyłu żołnierze: kpr. pchor: Tadeusz Rudzki "Dal", kpr. pchor. Józef Balicki "Ziuk" ["Stokrotka"), strzel. Jan Nocny "Szczerba", kpr. pchor. Mieczysław Szczurowski "Czarny" i inni. Fotografię wykonał dowódca I kompanii por. Albin Furczak "Alf"

II rejon – lata 1940-1944 Podstawowym zadaniem ZWZ było przygotowywanie sił i środków do odbudowy państwa polskiego na drodze walki zbrojnej, która miała się rozpocząć […]

Armia Krajowa w II Rejonie “Celków” VII Obwodu “Obroża” 1939-1944 (I)

Żołnierze plutonu dywersji bojowej Il Rejonu AK "Celków" w Markach w czasie ćwiczeń w 1944 r. Na czele oddziału ubranego w mundury straży pożarnej - dowódca straży pożarnej w Pustelniku II - plut. pchor. Henryk Pakuła "Pak". Z tyłu żołnierze: kpr. pchor: Tadeusz Rudzki "Dal", kpr. pchor. Józef Balicki "Ziuk" ["Stokrotka"), strzel. Jan Nocny "Szczerba", kpr. pchor. Mieczysław Szczurowski "Czarny" i inni. Fotografię wykonał dowódca I kompanii por. Albin Furczak "Alf"
Żołnierze plutonu dywersji bojowej Il Rejonu AK "Celków" w Markach w czasie ćwiczeń w 1944 r. Na czele oddziału ubranego w mundury straży pożarnej - dowódca straży pożarnej w Pustelniku II - plut. pchor. Henryk Pakuła "Pak". Z tyłu żołnierze: kpr. pchor: Tadeusz Rudzki "Dal", kpr. pchor. Józef Balicki "Ziuk" ["Stokrotka"), strzel. Jan Nocny "Szczerba", kpr. pchor. Mieczysław Szczurowski "Czarny" i inni. Fotografię wykonał dowódca I kompanii por. Albin Furczak "Alf"

Wstęp II Rejon „Celków”, wchodzący w skład VII Obwodu Armii Krajowej „Obroża” obejmował w przybliżeniu teren przedwojennego powiatu warszawskiego. Rejon ten w strukturze organizacyjnej Związku […]